- Israel tấn công Iran thách thức nghiêm trọng ảnh hưởng của Nga tại Trung Đông
- Tín hiệu báo động khi Không quân Mỹ điều động tiêm kích F-22 tới Trung Đông
Bước leo thang nguy hiểm tại “thùng thuốc súng” Trung Đông
Việc Mỹ không kích nhắm vào 3 cơ sở hạt nhân chiến lược của Iran, gồm Fordow, Natanz và Esfahan đã đánh dấu một bước leo thang nguy hiểm, khiến cả khu vực Trung Đông vốn được mệnh danh là “thùng thuốc súng” của thế giới đứng trước nguy cơ bùng phát một cuộc xung đột toàn diện, vượt ra ngoài biên giới quốc gia, vượt khỏi tầm kiểm soát.
 |
Biểu tình trước Nhà Trắng phản đối Mỹ tiến hành không kích các cơ sở hạt nhân của Iran |
Thông tin từ Nhà Trắng và mạng xã hội cá nhân của Tổng thống Donald Trump xác nhận, Mỹ đã sử dụng tên lửa hành trình Tomahawk và “siêu” bom xuyên phá boongke GBU-57 tấn công 3 cơ sở hạt nhân chiến lược của Iran. Động thái được Mỹ tuyên bố là nhằm “ngăn chặn năng lực phát triển vũ khí hạt nhân” của Tehran và “buộc Iran quay lại bàn đàm phán với thiện chí nghiêm túc”.
Giới quan sát cho rằng, có nhiều nguyên nhân khiến Mỹ quyết định ra tay bất ngờ. Trước hết, Washington lo ngại về tốc độ phát triển hạt nhân của Iran. Báo cáo của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cho rằng, Iran đang làm giàu uranium ở mức 60%, rất gần so với mức cần thiết để sản xuất vũ khí hạt nhân. Đặc biệt, cơ sở Fordow nằm sâu trong lòng núi được cho là “pháo đài bất khả xâm phạm” mà Israel không có khả năng phá hủy, khiến Mỹ buộc phải trực tiếp tham chiến. Thứ hai, Washington phải chịu áp lực ngày càng lớn từ đồng minh Israel. Israel suốt một tuần trước đó đã tiến hành hàng loạt cuộc không kích trên lãnh thổ Iran nhưng được đánh giá là chỉ đủ làm chậm chương trình hạt nhân khoảng vài tháng, khiến Tel Aviv liên tục thúc giục Washington “hành động nhanh hơn, mạnh hơn”.
Thứ ba, Mỹ cũng muốn “ép Iran xuống thang” trong đàm phán hạt nhân. Việc sử dụng sức mạnh quân sự được chính quyền Tổng thống Donald Trump xem như một chiến thuật để buộc Iran chấp nhận những điều kiện nghiêm ngặt hơn. Cuối cùng, theo đánh giá của tình báo Mỹ, Iran hiện đang suy yếu đáng kể về quân sự sau các cuộc giao tranh gần đây với Israel và ít có khả năng “phản đòn” tấn công các cơ sở của Mỹ ở Trung Đông.
Dù thế nào, việc Mỹ trực tiếp tham chiến cùng Israrel đã thổi bùng ngọn lửa xung đột thay vì kiểm soát nó. Chỉ vài giờ sau vụ không kích, Iran đã phóng hơn 20 tên lửa vào miền Trung và Bắc Israel. Người phát ngôn lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) tuyên bố: “Mọi căn cứ và lực lượng Mỹ trong khu vực đều là mục tiêu hợp pháp”. Không dừng lại ở đó, các lực lượng thân Iran tại khu vực, từ Hezbollah ở Lebanone, Houthi ở Yemen đến các nhóm dân quân tại Iraq và Syria… cùng đồng loạt tuyên bố “tham chiến”. Đặc biệt, lực lượng Houthi khẳng định, chính thức tham chiến, đe dọa tấn công các tàu của Mỹ và Israel tại vùng biển Trung Đông.
Việc tấn công Iran không chỉ là hành động quân sự, mà là phát pháo hiệu, có thể kéo Trung Đông vào một vòng xoáy xung đột quy mô khu vực. Trường hợp xung đột giữa Israel, Mỹ với Iran tiếp tục leo thang, thế giới sẽ đối mặt với một chuỗi hệ quả nghiêm trọng về nhiều mặt. Đặc biệt, Iran sau khi bị tấn công có thể quyết tâm hơn trong việc phát triển vũ khí hạt nhân như một biện pháp răn đe, khiến các quốc gia khác trong khu vực không khỏi lo lắng và có thể cân nhắc con đường tương tự. Tờ New York Times cảnh báo, việc Iran bị tấn công sẽ khiến nhiều quốc gia chạy đua vũ trang để tự bảo vệ mình và đó sẽ là kịch bản rất đáng báo động tại “lò lửa Trung Đông”.
Cấp bách “hạ nhiệt” xung đột
Trước việc xung đột ở Trung Đông có nguy cơ leo thang vượt kiểm soát, một làn sóng dấy lên ngày càng mạnh mẽ trên thế giới kêu gọi các bên cùng kiềm chế, cấp thiết hạ nhiệt căng thẳng. Cộng đồng quốc tế kêu gọi các bên ngừng ngay hành động quân sự, trở lại bàn đàm phán nhằm ngăn chặn kịch bản một cuộc xung đột vũ trang lan ra cả khu vực Trung Đông.
Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres ngày 22-6 đã lên án, hành động của Mỹ là “sự leo thang nguy hiểm trong khu vực vốn đã nằm bên bờ vực”, lo ngại tình hình có thể mất kiểm soát và dẫn tới hậu quả thảm khốc cho dân thường, khu vực và cả thế giới. Người đứng đầu Liên hợp quốc nhấn mạnh: “Tình hình đang đứng trước nguy cơ vượt khỏi tầm kiểm soát, với hậu quả thảm khốc cho dân thường, khu vực và toàn thế giới. Vào thời khắc nguy hiểm này, điều quan trọng là phải tránh vòng xoáy hỗn loạn. Không giải pháp quân sự. Con đường duy nhất phía trước là ngoại giao. Hy vọng duy nhất là hòa bình”.
Bộ Ngoại giao Nga “lên án mạnh mẽ” cuộc không kích của Mỹ, mô tả đây là hành động “vô trách nhiệm” và vi phạm “trắng trợn” luật pháp quốc tế. Bộ Ngoại giao Nga lo ngại: “Một sự leo thang nguy hiểm đã bắt đầu, tiềm ẩn nguy cơ làm suy yếu thêm an ninh khu vực và toàn cầu”.
Trung Quốc cũng chỉ trích cuộc không kích của Mỹ, gọi đây là hành vi “vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế và làm gia tăng căng thẳng” ở Trung Đông. Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố, “Trung Quốc cảnh báo Mỹ có thể lặp lại “sai lầm Iraq 2003”, đồng thời khẳng định giải quyết căng thẳng thông qua kênh ngoại giao là con đường tốt nhất cho hòa bình.
Lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) và Anh cũng lên tiếng kêu gọi kiềm chế, tránh đẩy tình hình tới ngưỡng ngoài tầm kiểm soát. Đại diện Cấp cao về Chính sách An ninh và Đối ngoại của EU Kaja Kallas kêu gọi các bên trở lại bàn đàm phán: “Các bên hãy hạ nhiệt, quay lại bàn đàm phán và ngăn chặn leo thang thêm”.
Giáo hoàng Leo XIV nhấn mạnh, “nhân loại đang kêu gọi hòa bình”. Người đứng đầu Giáo hội nêu rõ: “Mỗi thành viên của cộng đồng quốc tế đều có trách nhiệm đạo đức để chấm dứt thảm kịch chiến tranh, trước khi nó trở thành vực thẳm không thể cứu vãn”.
Trong khi đó, các quốc gia Trung Đông như Qatar, Saudi Arabia, Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ đều bày tỏ quan ngại sâu sắc, hối thúc hai bên kiềm chế tối đa và tôn trọng chủ quyền.
Việc Mỹ không kích các cơ sở hạt nhân của Iran đã đẩy Trung Đông đến bờ vực xung đột quy mô lớn ở Trung Đông. Trước tình thế “nước sôi lửa bỏng” lúc này, lời kêu gọi “hạ nhiệt” của cộng đồng quốc tế không chỉ là tiếng nói đạo lý, mà còn là lời cảnh báo sống còn: Nếu các bên tiếp tục giải quyết mâu thuẫn bằng vũ lực, thì những vòng xoáy bất ổn, khủng hoảng, xung đột sẽ không bao giờ dừng lại.
Trong một thế giới toàn cầu hóa và tùy thuộc lẫn nhau, không ai có thể đứng ngoài hậu quả của một xung đột vũ trang. Vì vậy, hơn bao giờ hết, đây là lúc các quốc gia cần hành động vì hòa bình, không chỉ bằng lời nói mà hơn thế phải bằng những quyết định dũng cảm và trách nhiệm vì tương lai hòa bình và ổn định.
