Chính sách tiền tệ không phải “chìa khóa vạn năng” cho doanh nghiệp

• WB: Việt Nam cần theo dõi sự khác biệt trong điều hành chính sách tiền tệ
• Phó Thống đốc NHNN: Điều hành chính sách tiền tệ không cho phép “thử sai”

Bắt mạch, kê đơn đã đúng…

Tại Hội nghị Chính phủ với địa phương 6 tháng đầu năm 2023, Chính phủ đã thống nhất cao chuyển chính sách tiền tệ từ trạng thái kiểm soát “chặt chẽ, chắc chắn” ở những thời điểm trước đó sang trạng thái “linh hoạt, nới lỏng”.

Cách đây vài ngày, tại Nghị quyết 105/NQ-CP về các nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, Chính phủ tiếp tục yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) điều hành các công cụ chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, nới lỏng phù hợp, trong đó phấn đấu giảm ít nhất khoảng 1,5 - 2% lãi suất cho vay, nghiên cứu, thực hiện áp dụng đối với cả khoản vay mới và đang còn dư nợ.

Doanh nghiệp đang rất khó khăn về vốn

Theo các chuyên gia, động thái của Chính phủ là rất kịp thời, đáp ứng yêu cầu cấp thiết tháo gỡ khó khăn về thanh khoản, tín dụng, thúc đẩy phục hồi, phát triển sản xuất kinh doanh và phù hợp với thực tiễn.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) ví von: “Tôi hình dung doanh nghiệp lúc này như là các mảnh ruộng đang khô hạn và Chính phủ đang cố gắng tạo nguồn nước để tưới các mảnh ruộng này. Bởi vì hoạt động kinh doanh thì cần vốn, vốn với doanh nghiệp như trồng trọt cần nước vậy. Khi bị thiếu nước thì rõ ràng nông nghiệp không thể phát triển, giống như doanh nghiệp thiếu vốn thì chắc chắn gặp khó khăn”.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, trong cả năm 2022 vừa rồi, dòng vốn đối với doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn, trước hết là dòng vốn dài hạn từ trái phiếu “đóng băng”. Trong khi đó, liên tiếp những khó khăn dồn dập khác từ các thị trường thế giới như đơn hàng giảm, nhiều hoạt động kinh doanh khó khăn, vay vốn ngân hàng thì lãi suất rất cao...

“Trong giai đoạn vừa rồi, lãi suất có giai đoạn mười mấy phần trăm, mà đối với hoạt động kinh doanh bình thường thì mười mấy phần trăm đã khó chứ chưa nói đến tích lũy và phát triển” - ông Đậu Anh Tuấn nói.

Do đó, vị đại diện cộng đồng doanh nghiệp cho rằng, giải pháp hiện tại ưu tiên tập trung vào chính sách tiền tệ theo hướng kéo mặt bằng lãi suất xuống và tăng cung tiền để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp vay vốn là chính sách rất trúng và rất cần thiết. Tuy nhiên cũng cần kiến nghị cơ quan quản lý làm sao để những chính sách tiền tệ đi nhanh vào thực tiễn vì hiện tại nhiều doanh nghiệp cho biết vay được vốn rẻ vẫn đang rất khó khăn.

“Những con số kinh tế trong 6 tháng đầu năm cho thấy bức tranh về kinh doanh, doanh nghiệp rất đáng lo ngại. Nếu doanh nghiệp không duy trì được hoạt động, không tăng trưởng được thì chắc chắn ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế - một mục tiêu quan trọng chắc chắn ảnh hưởng đến lao động, việc làm, thu ngân sách và về dài hạn thì ảnh hưởng đến sự tồn tại của doanh nghiệp” - ông Đậu Anh Tuấn bày tỏ lo ngại.

Cùng quan điểm này, chuyên gia kinh tế, TS Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia cho biết, qua khảo sát dòng vốn cho đầu tư tổng xã hội thì tín dụng ngân hàng chiếm khoảng 50%, cộng với trái phiếu doanh nghiệp chiếm khoảng 15%. Như vậy, việc giảm mặt bằng lãi suất sẽ là giảm lãi suất cho 65% tổng vốn đầu tư toàn xã hội.

“Cái đó rất quan trọng để lượng hóa, đương nhiên rất quan trọng đối với câu chuyện chi phí hoạt động của doanh nghiệp” - vị chuyên gia nói.

Theo TS Cấn Văn Lực, Thủ tướng và Chính phủ đã ra thông điệp rõ ràng là cố gắng giảm mặt bằng giảm lãi suất từ 1,5 - 2% cho đến cuối năm, đây là một thông điệp rất mạnh dạn, rất rõ, cụ thể.

“Thực tế thời gian qua ngân hàng cũng đã giảm lãi suất, chúng tôi thống kê được lãi suất huy động đầu vào giảm bình quân khoảng từ 1 - 1,2%, lãi suất cho vay cũng giảm mức độ tương tự. Bây giờ chúng ta tiếp tục phấn đấu để giảm tiếp lãi này theo chỉ đạo của Chính phủ. Cái này phù hợp và khả thi trong thời gian tới” - TS Cấn Văn Lực cho hay.

Tuy nhiên, TS Cấn Văn Lực cũng cho rằng phải có độ trễ chính sách: “Chúng tôi cho rằng Thủ tướng cũng như NHNN mong muốn độ trễ đó ngắn hơn, thông thường là 2 - 3 tháng nhưng giờ chỉ khoảng 1 - 2 tháng, nhanh nhất có thể thì mới kịp thời”.

… nhưng chưa đủ

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cho rằng, chính sách tiền tệ không phải “chìa khóa vạn năng” để giải quyết bài toán khó khăn của doanh nghiệp cũng như nền kinh tế nói chung. Do đó, các chuyên gia kiến nghị cần phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng với các chính sách khác, đặc biệt là chính sách tài khóa.

TS Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, hiện nay chúng ta thống nhất và đưa ra được một nguyên tắc, công thức cốt lõi để điều hành, dựa trên ổn định vĩ mô và kết hợp, phối hợp chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Công thức này không chỉ giải quyết vấn đề trước mắt mà cả vấn đề lâu dài.

“Khi có một công thức như vậy và các biến số để chúng ta điều hành thay đổi theo từng giai đoạn thì rõ ràng là tạo ra dư địa rất lớn trong việc đưa ra một quyết định nhanh chóng hơn là không có một công thức cố định. Trong đó, mỗi bài toán trong một giai đoạn lại phải kết hợp rất nhiều biến số khác nhau. Rõ ràng đây là dư địa thuận lợi và tôi cho rằng rất mới ở thời điểm hiện nay” - ông Phan Đức Hiếu đánh giá.

Cùng quan điểm, TS Cấn Văn Lực nhận định, hiện nay chúng ta còn dư địa cả chính sách tiền tệ lẫn tài khóa. Trong đó, chính sách tài khóa là nguồn thu cho ngân sách Nhà nước có vẻ đang giảm, nhưng chúng ta đang còn dư địa, kể cả nợ công lẫn nợ nước ngoài… Giảm lãi suất chỉ là một vế của vấn đề, là điều kiện cần, còn điều kiện đủ là khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp mới quan trọng.

“Các chuyên gia ở đây cũng đã ngồi với nhau bàn làm thế nào tăng cả cung và cầu. Phía cầu là chúng ta giảm lãi suất rồi, phía cung là tăng khả năng hấp thụ vốn cho nền kinh tế, cho doanh nghiệp. Tôi nghĩ cần rất nhiều giải pháp đồng bộ. Tôi rất đồng tình là trước hết phải giải quyết được sự trì trệ của bộ máy công chức, viên chức, thì mới giải quyết được nhiều vấn đề pháp lý, thủ tục hành chính” - TS Cấn Văn Lực nói thêm.

Riêng đối với chính sách tiền tệ, vị chuyên gia cho rằng, để tăng khả năng sản xuất, đáp ứng được điều kiện để vay vốn thì có 4 chuyện nhỏ nhưng rất quan trọng, đòi hỏi nỗ lực từ cả các phía. Thứ nhất là mặt bằng lãi suất, hiện đang tiếp tục giảm như Thủ tướng đã chỉ đạo, góp phần kích cầu tín dụng. Thứ hai là linh hoạt hơn trong điều kiện cho vay.

“Linh hoạt hơn chứ không hạ chuẩn. Ví dụ trước đây tài sản thế chấp phải là nhà cửa, phải là bất động sản nhưng bây giờ có thể là “động sản” như hàng tồn kho, hay là đơn hàng tương lai, hợp đồng ký hợp tác với nhau…” - ông Cấn Văn Lực kiến nghị.

Thứ ba là bản thân doanh nghiệp cũng cần có những chuyển đổi, tái cơ cấu, hồ sơ minh bạch hơn, và đặc biệt chứng minh có thể trả nợ trong tương lai, chứng minh được nỗ lực của mình. Cuối cùng là thay đổi sự trì trệ ở bộ phận công chức, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nhất là về pháp lý.

Về phía doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn cũng cho rằng, ngoài giảm lãi suất thì cần đồng bộ các chính sách để giúp giảm chi phí cho doanh nghiệp.

“Chẳng hạn như chúng ta rất cố gắng để giảm lãi suất, chi phí vay, nhưng ở đâu đó vẫn có những chính sách làm tăng chi phí rất lớn, thậm chí ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn vốn của doanh nghiệp, ví dụ như chậm hoàn thuế VAT, hay nhiều ngành hàng, một số cơ quan quản lý Nhà nước đang rục rịch tăng phí, thu lại phí. Tôi cho rằng, quản trị, điều phối tốt, phát huy sự nhịp nhàng và cộng hưởng chính sách là điều rất quan trọng trong thời gian tới” - đại diện VCCI kiến nghị.