- Loạt doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu gấp hàng chục lần vốn chủ sở hữu
- Doanh nghiệp bất động sản tiếp tục “mất hút” trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp
- Chuyên gia cảnh báo nguy cơ vỡ nợ trái phiếu doanh nghiệp
“Hô biến” nhà đầu tư cá nhân thành chuyên nghiệp
Báo cáo của Bộ Tài chính cho biết, trong năm 2021, tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) phát hành đạt 639.766 tỷ đồng, tăng 38,8% so với năm trước, chủ yếu là trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, đạt 605.520 tỷ đồng.
Trong đó, TPDN phát hành riêng lẻ có tài sản bảo đảm chiếm 50,3%, còn lại không có tài sản bảo đảm là 49,9%. Trong khi TPDN phát hành ra không chúng, tỷ lệ không có tài sản bảo đảm lên đến 99%.
Riêng đối với trái phiếu do các doanh nghiệp bất động sản, xây dựng phát hành, 88,2% là có tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh thanh toán; 11,8% còn lại không có tài sản đảm bảo.
Tài sản đảm bảo của trái phiếu các doanh nghiệp bất động sản chủ yếu là bất động sản, các chương trình, dự án (57,84% tổng khối lượng phát hành), bằng cổ phiếu (23,95%), bằng cả bất động sản và cổ phiếu (1,37%) và đảm bảo bằng tài sản khác (8,67%). Bộ Tài chính cho rằng mặc dù tỷ lệ trái phiếu có tài sản đảm bảo cao nhưng chất lượng tài sản chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của các doanh nghiệp trong lĩnh vực bất động sản. Trường hợp thị trường bất động sản khó khăn, giá trị tài sản đảm bảo có thể không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu.
Về nhà đầu tư, trên thị trường sơ cấp, nhà đầu tư trong nước mua 98,55% khối lượng TPDN phát hành riêng lẻ, nhà đầu tư nước ngoài chiếm 1,45%. Nhà đầu tư là cá nhân chuyên nghiệp mua 5,39% tổng khối lượng phát hành.
Trên thị trường thứ cấp, tỷ lệ nắm giữ của nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp cao hơn, đạt 19% tổng khối lượng trái phiếu phát hành; tổ chức tín dụng là 61,57%. “Như vậy, phần lớn các trái phiếu được các công ty chứng khoán mua trên sơ cấp và phân phối lại cho tổ chức tín dụng, nhà đầu tư cá nhân và các tổ chức khác” – Bộ Tài chính nhận định.
 |
Tỷ lệ nhà đầu tư cá nhân nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp khá cao trên thị trường thứ cấp |
Tính chung toàn thị trường TPDN riêng lẻ, các nhà đầu tư cá nhân (bao gồm cả chuyên nghiệp và không chuyên nghiệp) nắm giữ 30,85% tổng khối lượng trái phiếu phát hành.
Đáng nói, theo Bộ Tài chính, trên thị trường đã xuất hiện nhiều cách thức “lách” quy định về nhà đầu tư chứng khoán riêng lẻ.
Hiện nay, theo quy định chỉ có nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mới được mua TPDN riêng lẻ. Tuy nhiên, một số tổ chức đại lý phát hành, tổ chức đăng ký lưu ký cung cấp các dịch vụ để hợp thức hóa hồ sơ xác nhận nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp để chào mời nhà đầu tư cá nhân mua TPDN riêng lẻ.
Cụ thể, nhà đầu tư cá nhân được xác nhận là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp (hiệu lực trong vòng 1 năm) bằng hợp đồng mua kỳ hạn trái phiếu chính phủ hoặc chứng khoán niêm yết trong thời gian từ 2 - 4 ngày; nhà đầu tư cá nhân sử dụng tài khoản vay ký quỹ để chứng minh danh mục chứng khoán niêm yết đang nắm giữ có giá trị trên 2 tỷ đồng nhưng thực tế số vốn tự có thấp hơn; cá nhân không trực tiếp đứng tên mua trái phiếu mà ký hợp đồng dân sự với công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại hoặc doanh nghiệp khác để mua TPDN riêng lẻ.
Lách luật để góp vốn, mua cổ phần, chuyển vốn lòng vòng…
Ngoài ra, thị trường TPDN còn tiềm ẩn nhiều bất ổn lớn. Trong đó, về doanh nghiệp phát hành, trong số 358 doanh nghiệp phát hành TPDN riêng lẻ năm 2021, có 57 doanh nghiệp phát hành có kết quả kinh doanh lỗ trước khi phát hành; 45 doanh nghiệp có hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu lớn hơn 10 và 10 doanh nghiệp phát hành có tỷ lệ khối lượng phát hành gấp trên 5 lần vốn chủ sở hữu.
Một số doanh nghiệp phát hành để góp vốn, mua cổ phần, mua trái phiếu của doanh nghiệp khác hoặc cho doanh nghiệp khác vay vốn; hoặc phát hành để chuyển vốn "lòng vòng" nhằm lách quy định về giới hạn cho vay/đầu tư TPDN của tổ chức tín dụng đối với 1 khách hàng/nhóm khách hàng.
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính còn cho biết, trên thị trường có hiện tượng các doanh nghiệp chào bán công khai TPDN phát hành riêng lẻ trên các phương tiện thông tin đại chúng. Trái phiếu được chào bán là trái phiếu có lãi suất cao (11% - 12%/năm), thông tin chào bán do chính tổ chức phát hành trực tiếp chào mời trên thị trường sơ cấp hoặc do doanh nghiệp có liên quan chào bán lại trên thị trường thứ cấp.
Có hiện tượng một số tổ chức tư vấn xây dựng hồ sơ chào bán có lợi cho doanh nghiệp để huy động vốn mà không cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin công bố cho nhà đầu tư…
