- Bộ Nông nghiệp phản ánh thiếu container lạnh cho xuất khẩu, giá thuê quá cao
- Đề xuất đấu nối ray đường sắt để tàu chạy thẳng từ Lào Cai sang Trung Quốc và ngược lại
- Tàu đường sắt container Việt Nam xuyên Việt chạy thẳng sang Bỉ
90% hàng trái cây tươi là tiểu ngạch
Với đường biển, từ năm 2020 đến nay, tình trạng thiếu container rỗng và cước thuê container tăng cao bất thường và kỷ lục. Trong khi đó, thị phần vận tải hàng hải hiện phần lớn rơi vào các hãng vận tải nước ngoài nên Việt Nam không thể chủ động được.
Còn với đường sắt, tại ga Đồng Đăng, Lạng Sơn hàng ngày các đoàn tàu hàng qua lại biên giới vẫn chạy thông suốt. Các toa xe xếp kín đầy đường ga, bãi hàng.
Lý giải vì sao đường bộ bị tắc biên, còn đường sắt thì không, ông Phạm Đức Khái, Giám đốc Chi nhánh Khai thác đường sắt ga Đồng Đăng, Trưởng ga liên vận quốc tế Đồng Đăng cho biết, theo quy định, hàng xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường sắt phải là hành chính ngạch.
Trong khi đó, hàng trái cây đang tắc tại biên giới có đến 90% là hàng tiểu ngạch, hàng chợ.
“Quan trọng hơn, phía Trung Quốc thực hiện nghiêm ngặt các quy định phòng dịch Covid-19, hạn chế tiếp nhận hàng trái cây tươi đi bằng container lạnh có xuất xứ từ Việt Nam. Do vậy, dù là hàng chính ngạch, đường sắt cũng không thể nhận trung chuyển hàng này được”, ông Khái nói.
 |
Tại các cửa khẩu phía Bắc vẫn tồn hơn 3.000 container hàng nông sản chưa thể xuất khẩu |
Cũng theo ông Khái, hồi tháng 5/2021 cũng xảy ra tình trạng tắc biên tại Lạng Sơn.
Khi đó, một lượng lớn container lạnh vận chuyển trái cây tươi chuyển sang chuyển tải bằng đường sắt, nghĩa là ô tô đưa container xếp lên tàu tại ga Đồng Đăng, chạy sang ga Bằng Tường lại dỡ xuống.
Chỉ tính riêng tháng 5/2021 có hơn 700 container lạnh xuất bằng đường sắt.
Tuy nhiên, đây đều là hàng chính ngạch, đáp ứng các tiêu chuẩn về hàng hóa, mẫu mã, bao bì, kể cả chất bảo quản trong container để giữ độ tươi...
 |
Tàu container liên vận từ ga Yên Viên qua Trung Quốc đi các nước |
Vào thời điểm đó, phía Trung Quốc đồng ý tiếp nhận, cho phép trung chuyển bằng đường sắt, còn hiện nay thì không.
Theo ông Nguyễn Hoàng Thanh, Phó Tổng giám đốc Công ty CP Vận tải và thương mại đường sắt (Ratraco) cho biết, đã nhận vận chuyển bằng đường sắt các hàng liên vận quốc tế để “chia lửa” đường bộ.
Tuy nhiên, đây chỉ là hàng container “khô”, vận chuyển không cần bảo quản lạnh như: điện tử, linh kiện.
Trong đó, có hàng đi bằng đường bộ từ Thái Lan, Malaysia, Singapore sang Việt Nam quá cảnh, xuất sang Trung Quốc, đến Thâm Quyến, đi tiếp HongKong để lên tàu biển. Nay cửa khẩu đường bộ tắc, hàng này chuyển sang đi đường sắt.
Đối với hàng nông sản, trái cây tươi, phía Trung Quốc chỉ tiếp nhận hàng xuất xứ Thái Lan, Campuchia, nên đường sắt cũng chỉ có thể nhận vận chuyển hàng này.
Doanh nghiệp không mặn mà xuất chính ngạch?
Ông Nguyễn Hoàng Thanh cũng cho biết, không phải bây giờ câu chuyện hàng xuất khẩu chính ngạch, tiểu ngạch mới “nóng”.
Bài toán này đã lặp đi, lặp lại hàng năm mỗi khi tắc cửa khẩu đường bộ, nhất là khi nông sản, trái cây tươi vào vụ. Bộ Công Thương cũng họp bàn nhiều lần với đường sắt, kêu gọi các doanh nghiệp chuyển sang xuất khẩu chính ngạch để có thể vận chuyển bằng đường sắt, vừa nhanh, vừa không phụ thuộc vào chính sách biên giới phía Trung Quốc. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn không mặn mà.
Theo ông Thanh, hàng chính ngạch chủ yếu là do các chủ doanh nghiệp lớn thu mua khối lượng lớn ngay tại nơi sản xuất và vận chuyển sâu vào nội địa Trung Quốc, đi Thượng Hải, Quảng Châu.
Hàng này yêu cầu rất cao về chất lượng, hình thức và cả bao bì, nhãn mác. Nhìn chung yêu cầu rất ngặt nghèo, như quả thanh long dài bao nhiêu centimet, màu sắc như thế nào, có bao nhiêu tai...
Cũng theo ông Thanh, tháng 2/2020, đường sắt Việt Nam tổ chức vận chuyển bằng đường sắt hàng trăm container lạnh chuyên chở thanh long từ miền Nam xuất sang Trung Quốc.
Sau vài tháng, khi dịch ở cả hai nước diễn biến phức tạp hơn, phía Trung Quốc không đồng ý cho nhập hàng container lạnh trái cây qua cửa khẩu đường sắt nữa.
Lãnh đạo Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cho hay, phía đường sắt không vướng mắc gì về vận chuyển nông sản, kể cả thủ tục hải quan, biên phòng, kiểm dịch.
Tuy nhiên, muốn vận chuyển bằng đường sắt phải là hàng chính ngạch. Điều tiên quyết vẫn là phía Trung Quốc cho tiếp nhận hàng gì, như tại thời điểm hiện nay chỉ tiếp nhận hàng trái cây tươi từ Thái Lan quá cảnh.
Theo Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, năm 2021, hàng liên vận quốc tế đường sắt tăng 34% so với cùng kỳ, trong đó hàng hóa qua ga Đồng Đăng tăng 82%.
Trong quý IV/2021, hàng hóa xuất nhập khẩu qua đường sắt tăng mạnh, riêng ga Đồng Đăng tăng 117% lượt toa xe qua lại.
Trong đó, sản lượng vận chuyển container liên vận quốc tế tăng hơn 100% so với cùng kỳ. Hàng hóa đi bằng đường sắt qua các cửa khẩu chủ yếu là quặng, lưu huỳnh, DAP, hóa chất, hàng điện tử, dệt may, linh phụ kiện, hàng tiêu dùng…
Theo Nghị định thư hàng năm về vận tải liên vận giữa đường sắt hai nước, giữa cặp ga cửa khẩu Đồng Đăng - Bằng Tường, hàng ngày tối đa được chạy 6 đôi tàu, giữa cặp ga cửa khẩu Lào Cai - Sơn Yêu hàng ngày tối đa được chạy 8 đôi tàu. Phía Đồng Đăng, một đoàn tàu có thể vận chuyển được 25 container 20 feet, hiện mới khai thác được 4 đôi tàu/ngày, với khoảng 200 container. Do đó, về năng lực chạy tàu đường sắt qua biên giới không vướng mắc.
