Nữ điệp viên Chapman và các đồng sự đã được Tổng thống Medvedev
trao tặng phần thưởng cao nhất của Nga
FBI cho biết đã thu thập các dữ liệu này trong chiến dịch có tên gọi Ghost Stories (Những câu chuyện ma) kéo dài hơn 1 thập kỷ điều tra hoạt động của 10 gián điệp Nga, những người đã bị bắt giữ vào tháng 1-2010 và bị trục xuất khỏi Mỹ sau đó 1 tháng trong vụ trao đổi gián điệp lớn nhất kể từ khi kết thúc Chiến tranh lạnh.
Trong một đoạn băng video, nữ điệp viên Chapman trong trang phục giản dị, đã gặp một nhân viên FBI đóng giả là một quan chức chính phủ trong một quán cà phê ở thành phố New York. Trong một đoạn video khác, Chapman đi lại xung quanh một cửa hàng trong khi một quan chức chính phủ Nga đang đứng đợi ở ngoài phố. Bằng cách nghe trộm, FBI đã biết được 2 người này đã gửi thông tin liên lạc điện tử cho nhau. Ngoài ra, còn có hình ảnh về những gián điệp khác như Mikhail Semenko đang giấu tài liệu bên dưới cây cầu dành cho người đi bộ trong một công viên ở ngoại ô Washington DC. Một đoạn băng khác cho thấy Christopher Metsos, được cho là đứng đầu đường dây gián điệp tại Mỹ, nhận một túi chứa đầy tiền từ một quan chức Nga tại một nhà ga ở Queens, New York. FBI đã giải mật những tài liệu này theo yêu cầu về tự do thông tin của Mỹ.
Ông Gennady Gudkov, Phó Giám đốc Ủy ban An ninh quốc gia Nga, một cựu quan chức KGB, không đánh giá cao quan tầm quan trọng của những tiết lộ này khi nói rằng các đoạn video của FBI cũng như các báo cáo về hoạt động của các gián điệp Nga: “FBI giờ chỉ đưa ra những hình ảnh về câu chuyện cũ” - ông Gudkov nói. Tuy nhiên, FBI cho rằng: “Việc công bố này đưa ra một cái nhìn hiếm hoi về thế giới phản gián nhạy cảm và nỗ lực của FBI là nhằm bảo vệ quốc gia trước những đối tượng muốn đánh cắp những bí mật quan trọng”.
Việc tiết lộ những thông tin mật của cơ quan tình báo như vậy là khá hiếm, tuy nhiên, nó đôi khi được thực hiện để phục vụ mục đích chính trị. Trước đây, trong khi căng thẳng ngoại giao giữa Nga và Anh liên quan đến cái chết của cựu nhân viên tình báo Nga Alexander Litvinenko tại London hồi năm 2005 do ngộ độc, Cơ quan an ninh Nga đã công bố một đoạn video cho thấy các quan chức Anh, được cho là hoạt động gián điệp ở Nga đã sử dụng hòn đá giả để che giấu thiết bị gián điệp ở Matxcơva.
Tuy nhiên, ông Gudkov đã bác bỏ động cơ chính trị đằng sau việc công bố video về Chapman của FBI. “Có lẽ, những tài liệu này được công bố một cách ngẫu nhiên, không có lý do gì đặc biệt đằng sau động thái này” - ông Gudkov nói nhưng cũng không loại trừ khả năng việc công bố này là ý định của Mỹ nhằm vào cuộc bầu cử Tổng thống tại Nga vào năm 2012. “Nhưng dù sao đi nữa, tôi tin rằng việc tiết lộ này không ảnh hưởng đáng kể đến mối quan hệ Nga - Mỹ”.
Cũng có nhiều ý kiến cho rằng, động thái này của FBI nhằm thể hiện rằng các cơ quan tình báo Mỹ “hoạt động” trước các cuộc bầu cử Tổng thống. “Việc tiết lộ những tài liệu mật này không có gì hơn ngoài chiêu PR của FBI” - chuyên gia phân tích an ninh Andrei Soldatov nói.
