Thêm hồi chuông cảnh tỉnh về biến đổi khí hậu
Mùa hè 2025 đang trở thành một trong những mùa hè nắng nóng gay gắt nhất khi nền nhiệt ở nhiều nơi trên thế giới vượt ngưỡng 40 độ C, những cánh rừng cháy rụi, hàng nghìn người nhập viện do sốc nhiệt, không khí ô nhiễm nặng nề, và hệ thống điện - y tế nhiều nơi bị quá tải, cả thế giới đang gồng mình chống chọi với hiện tượng thời tiết cực đoan chưa từng có.
 |
Người dân Nhật Bản đang phải hứng chịu một trong những đợt nắng nóng kỷ lục từ trước tới nay |
Tại Nhật Bản, quốc gia vốn có hệ thống dự báo thời tiết hiện đại hàng đầu thế giới, trong vòng hai tuần đầu của tháng 8, nền nhiệt trung bình trên cả nước liên tục ở mức cao kỷ lục, chạm và vượt ngưỡng 40°C, mức nhiệt được cảnh báo là “có thể gây tử vong”. Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) cho biết, 17 kỷ lục nắng nóng đã bị phá vỡ ở Nhật Bản trong ngày 4-8, sau khi nước này trải qua tháng 6 và tháng 7 nắng nóng nhất. Đặc biệt, tỉnh Hyogo ghi nhận mức nhiệt 41,2°C, trong khi tỉnh Hokkaido, nơi nổi tiếng lạnh giá, có mùa đông thường xuống tới âm 20°C, cũng có thời điểm lên tới 41°C. Đây cũng là lần đầu tiên sau hơn một thập kỷ, Nhật Bản ghi nhận 4 ngày liên tiếp có nhiệt độ vượt ngưỡng 40°C.
Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đã phát cảnh báo thiên tai khẩn cấp tại 38 trong tổng số 47 tỉnh, trong đó nhấn mạnh nền nhiệt hiện tại không chỉ gây sốc nhiệt nguy hiểm, mà còn đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là người già, trẻ nhỏ và người có bệnh nền. Theo Tổng cục phòng chống cháy nổ Nhật Bản - cơ quan phụ trách việc chuyên chở cấp cứu của Nhật Bản, chỉ trong vòng 1 tuần qua, đã có tới 10.804 người phải nhập viện cấp cứu do sốc nhiệt, trong đó 16 trường hợp đã tử vong. Con số này tiếp tục tăng và dự báo chưa dừng lại. Giới chuyên môn cảnh báo, với mức nhiệt lan rộng và kéo dài như hiện nay, đây vẫn chưa phải là thiệt hại cuối cùng của đợt nắng nóng lịch sử này.
Trong khi đó, các nước Bắc Âu vốn được xem là “vùng đất lạnh giá” cũng đang hứng chịu chuỗi ngày oi bức chưa từng có. Một trạm khí tượng ở miền Bắc Na Uy ghi nhận 13 ngày liên tiếp nhiệt độ vượt 30°C, điều chưa từng xảy ra trong 60 năm qua. Tại Phần Lan, nắng nóng kéo dài ba tuần, khiến cây cối khô héo, người dân mệt mỏi. Ở Thụy Điển, nhiều khu vực ghi nhận 14-15 ngày liên tục có nhiệt độ từ 25°C đến trên 30°C, mức nhiệt cao bất thường với một quốc gia vốn quen với khí hậu ôn đới lạnh. Tình trạng khẩn cấp cũng đang được ban bố tại Nam Âu. Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đang đối mặt với nền nhiệt có thể lên tới 44°C trong những ngày đầu tháng 8.
Tại Bắc Mỹ, tình hình cũng không khá hơn. Khói từ hơn 670 vụ cháy rừng tại Canada đã lan đến nhiều bang ở Mỹ như Minnesota, Wisconsin, Michigan, và thậm chí tới cả Tennessee ở phía Nam. Cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) đã phát cảnh báo về mức độ ô nhiễm không khí cực kỳ nghiêm trọng, yêu cầu người dân, đặc biệt là trẻ em và người già, hạn chế tối đa việc ra ngoài. Ước tính, khoảng 6,5 triệu hecta rừng đã bị thiêu rụi, chỉ đứng sau mức kỷ lục năm 2023.
Trước tình hình nghiêm trọng, lực lượng cứu hỏa từ các quốc gia như Mỹ, Mexico, Chile, Australia... đã được điều động hỗ trợ Canada. Đây là chiến dịch phối hợp quốc tế chưa từng có tiền lệ, phản ánh quy mô và mức độ thảm họa mà nắng nóng đang gây ra trên diện rộng.
Hành động dấn thân vì hôm nay và những thế hệ mai sau
Theo giới khoa học, nguyên nhân trực tiếp của những đợt nắng nóng cực đoan hiện nay là do hiện tượng “vòm nhiệt” - khối khí nóng bị giữ lại bởi hệ thống áp suất cao không thể thoát lên cao tầng khí quyển, khiến nền nhiệt tích tụ liên tục trên mặt đất. Đây là biểu hiện rõ nét của khí hậu biến đổi do Trái đất nóng lên.
Thống kê của Liên hợp quốc cho thấy, nhiệt độ trung bình toàn cầu hiện nay đã cao hơn khoảng 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, và nếu không hành động mạnh mẽ, mức tăng này có thể đạt 2°C trong vòng 10 năm tới. Riêng châu Âu đã vượt mức 2°C, mức cao nhất trong các châu lục. Điều đó lý giải vì sao khu vực này đang hứng chịu những mùa hè khắc nghiệt và tổn thất nghiêm trọng nhất.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres từng cảnh báo: Nắng nóng cực đoan không còn là điều bất thường. Chúng đang trở thành hiện thực thường xuyên và tàn khốc, đặc biệt ở các khu vực như châu Âu, nơi chưa từng được thiết kế để chịu đựng điều kiện khí hậu khắc nghiệt.
Trước thảm họa khí hậu, các chuyên gia cho rằng, thế giới phải cấp bách cần triển khai song song giải pháp ngắn hạn và dài hạn để đối phó và thích ứng. Về ngắn hạn, cần ưu tiên các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng như: Thiết lập các trung tâm làm mát cộng đồng, đặc biệt ở đô thị đông dân; Ban hành lệnh cấm lao động ngoài trời vào giờ cao điểm nắng nóng; Cung cấp nước uống miễn phí tại các bến tàu xe, điểm du lịch; Tăng cường hệ thống cảnh báo sớm về thời tiết, cháy rừng và ô nhiễm không khí; Hướng dẫn người dân cách phòng chống sốc nhiệt, đặc biệt nhóm dễ tổn thương…
Về lâu dài, thế giới cần hành động trên ba trụ cột chính. Thứ nhất, chuyển đổi năng lượng xanh: Dứt khoát giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch, đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng tái tạo như điện mặt trời, gió, thủy điện, sinh khối. Đây là giải pháp cốt lõi để giảm phát thải khí nhà kính. Thứ hai, thích ứng khí hậu đô thị để Quy hoạch lại đô thị theo hướng chống nóng, gia tăng diện tích cây xanh, sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện môi trường, phát triển hạ tầng chống chịu tốt với khí hậu khắc nghiệt. Thứ ba, cần tăng đầu tư cho y tế và môi trường để nâng cao năng lực hệ thống y tế để ứng phó với các bệnh liên quan thời tiết, đầu tư cho nghiên cứu khoa học, đào tạo nhân lực chuyên trách về khí hậu và y tế cộng đồng.
Châu Âu, khu vực chịu tác động nặng nề nhất, đang đi đầu trong nỗ lực chống biến đổi khí hậu. Thỏa thuận Xanh châu Âu (EU Green Deal) đặt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, với hàng trăm tỷ euro đầu tư vào năng lượng sạch, giao thông xanh, chuyển đổi số và cải cách công nghiệp. Tuy nhiên, tốc độ thực hiện vẫn chưa tương xứng với mức độ khẩn cấp.
Có thể thấy rằng, những cam kết chính trị cần được hiện thực hóa bằng hành động cụ thể, minh bạch và có trách nhiệm. Mỗi quốc gia, dù lớn hay nhỏ, đều cần góp phần. Mỗi doanh nghiệp phải đóng vai trò tiên phong, từ việc cải tiến công nghệ, sản xuất bền vững đến bảo vệ quyền lợi người lao động trong bối cảnh khí hậu mới. Mỗi cá nhân cần thay đổi lối sống, từ giảm sử dụng điện, hạn chế phương tiện cá nhân, đến chọn lựa tiêu dùng bền vững hơn.
Nắng nóng gay gắt, cháy rừng lan rộng, ô nhiễm không khí và tổn thất về người, tài sản… là những minh chứng sống động rằng biến đổi khí hậu không còn là nguy cơ tương lai, mà đang xảy ra ngay lúc này, với tốc độ ngày càng nhanh và mức độ ngày càng gay gắt. Hành động vì khí hậu không còn là lựa chọn, mà là mệnh lệnh sinh tồn vào lúc này.
Không chỉ cảnh báo, kêu gọi mà cả thế giới, mỗi quốc gia và từng cá nhân cần chuyển thành hành động thực tiễn. Từ cam kết, chúng ta cần hiện thực hóa thành chính sách. Tất cả phải cùng cần chuyển sang hành động dấn thân, vì một hành tinh xanh, khỏe mạnh, an toàn cho chính chúng ta hôm nay và cả những thế hệ mai sau.
