 |
Trẻ em o Dải Gaza chen chúc nhận thực phẩm cứu trợ trong khi nạn đói hoành hành |
Thảm họa đói kém do con người tạo ra
Liên minh châu Âu (EU), Anh và Nhật Bản ngày 12-8 đã kêu gọi hành động khẩn cấp để ngăn chặn nạn đói ở Dải Gaza. Tuyên bố chung có chữ ký của đại diện cấp cao EU về chính sách an ninh và đối ngoại cùng các Ngoại trưởng của 24 quốc gia nêu rõ, “nỗi thống khổ nhân đạo ở Gaza đã lên đến mức không thể tưởng tượng nổi. Nạn đói đang diễn ra trước mắt chúng ta. Cần phải hành động khẩn cấp ngay bây giờ để ngăn chặn và đảo ngược nạn đói”.
Lời kêu gọi khẩn thiết trên được đưa ra khi Dải Gaza - vùng đất hẹp ven Địa Trung Hải với hơn 2,3 triệu dân, đang đứng bên bờ vực của một thảm họa nhân đạo chưa từng có trong nhiều thập kỷ. Liên hợp quốc và các tổ chức cứu trợ quốc tế đã nhiều lần cảnh báo rằng nạn đói toàn diện có thể bùng phát bất cứ lúc nào nếu tình hình không được cải thiện. Theo báo cáo của Chương trình Lương thực thế giới (WFP), gần như toàn bộ dân số Gaza đang ở trong tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng, với hàng trăm nghìn người đã rơi vào tình trạng đói kém cực độ.
Hình ảnh những đứa trẻ gầy guộc, da bọc xương, đôi mắt thâm quầng vì suy dinh dưỡng đang ám ảnh cộng đồng quốc tế. Bệnh viện địa phương và trạm y tế dã chiến đều quá tải, nhiều em bé sơ sinh tử vong chỉ vì thiếu sữa hoặc thuốc cơ bản. Theo Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) của Liên hợp quốc, cứ hơn 33% số người dân tại Dải Gaza phải chịu cảnh không có gì để ăn trong cả ngày. Khoảng 90.000 người đang rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng nghiêm trọng và hàng chục người tử vong do các nguyên nhân liên quan đến suy dinh dưỡng.
Không chỉ thiếu thực phẩm, người dân Gaza còn đối mặt với tình trạng khan hiếm nước sạch nghiêm trọng. Các hệ thống lọc nước bị phá hủy, nguồn cung cấp điện bị cắt, khiến việc bảo quản lương thực, duy trì hoạt động nấu nướng gần như bất khả thi. Người dân phải sống dựa vào các khẩu phần cứu trợ ít ỏi, thậm chí nhiều gia đình chỉ được ăn một bữa mỗi ngày với lượng calo ít hơn một nửa so với nhu cầu tối thiểu. Các khu vực bị chiến sự bao vây ở miền Bắc Gaza gần như bị cắt đứt hoàn toàn khỏi nguồn viện trợ. Các đoàn xe nhân đạo bị chặn lại hoặc bị tấn công, khiến hàng trăm tấn lương thực tồn đọng ở cửa khẩu. Nhiều nhân viên cứu trợ đã thiệt mạng khi đang làm nhiệm vụ. Có thể nói, Gaza đang trở thành một thảm họa đói kém do con người tạo ra.
Nguyên nhân trực tiếp và rõ ràng nhất là cuộc xung đột kéo dài và leo thang giữa Israel và lực lượng Hamas kể từ tháng 10-2023. Các cuộc không kích, pháo kích và phong tỏa đã phá hủy hạ tầng dân sinh, làm tê liệt nền kinh tế vốn đã mong manh của Dải Gaza. Phong tỏa và hạn chế viện trợ của Israel là yếu tố then chốt đẩy người dân Palestine vào cảnh đói. Trong suốt nhiều tháng, Israel áp dụng các biện pháp siết chặt kiểm soát biên giới, giới hạn số lượng và loại hàng hóa được đưa vào Gaza. Thực phẩm, nhiên liệu, thuốc men và thiết bị y tế chỉ được phép vào với số lượng nhỏ giọt. Nhiều chuyến hàng bị trì hoãn hoặc không thể tiếp cận các khu vực cần thiết. Tình trạng thiếu nhiên liệu khiến các lò nướng, nhà máy xay bột, kho lạnh và bệnh viện không thể hoạt động.
Sự sụp đổ của chuỗi cung ứng nội địa cũng khiến tình hình tồi tệ hơn. Các trang trại, nhà máy chế biến thực phẩm, chợ và kho chứa đều bị hư hại hoặc không còn hoạt động. Ngư dân không thể ra khơi vì vùng biển bị phong tỏa, nông dân không thể canh tác vì đất đai bị phá hủy hoặc không còn nước tưới. Yếu tố an ninh cũng cản trở nghiêm trọng công tác cứu trợ. Nhiều đoàn xe của Liên hợp quốc và tổ chức phi chính phủ (NGO) bị tấn công hoặc buộc phải quay đầu do giao tranh. Việc thiếu các hành lang nhân đạo an toàn khiến ngay cả khi thực phẩm có sẵn ở cửa khẩu, chúng cũng không thể đến tay người cần.
Hành động trước khi quá muộn
Nếu không có hành động khẩn cấp, hậu quả nhân đạo tại Dải Gaza sẽ vượt ngoài khả năng kiểm soát. Trước tiên, hàng chục nghìn người, chủ yếu là trẻ em, phụ nữ và người già, có nguy cơ tử vong do đói hoặc các bệnh liên quan đến suy dinh dưỡng. Suy dinh dưỡng nặng khiến hệ miễn dịch suy yếu, làm gia tăng các bệnh dịch như tiêu chảy, viêm phổi và bệnh ngoài da, vốn đã lan rộng ở các trại tị nạn đông đúc.
Một thế hệ trẻ em ở Dải Gaza sẽ bị tổn thương vĩnh viễn về thể chất và trí tuệ. Suy dinh dưỡng kéo dài trong giai đoạn phát triển có thể gây ra các vấn đề về tăng trưởng, học tập và tâm lý. Hậu quả này sẽ không chỉ kéo dài vài tháng hay vài năm, mà có thể ảnh hưởng đến cả tương lai của cộng đồng và xã hội ở Dải Gaza trong nhiều thập kỷ. Nạn đói có thể làm trầm trọng thêm xung đột ngay trong chính người dân Palestine khi nguy cơ bạo lực, cướp bóc có thể gia tăng. Nạn đói ở Dải Gaza không phải là hậu quả của thiên tai không thể kiểm soát, mà là kết quả của các quyết định chính trị và quân sự.
Nếu thế giới thất bại trong việc ngăn chặn một thảm họa nhân đạo ngay trước mắt, thì mọi cam kết về nhân quyền, hòa bình và an ninh quốc tế sẽ trở nên thiếu thuyết phục. Do đó, hơn lúc nào, cộng đồng quốc tế phải cấp bách hành động để giúp ngăn chặn nạn đói ở Dải Gaza. Trong đó, ưu tiên số một lúc này là bảo đảm các hành lang nhân đạo an toàn và liên tục vào Dải Gaza. Liên hợp quốc và các tổ chức cứu trợ quốc tế cần được phép vận chuyển thực phẩm, nước, thuốc men và nhiên liệu mà không bị cản trở. Điều này đòi hỏi một thỏa thuận ngừng bắn nhân đạo ít nhất trong ngắn hạn, được giám sát bởi các bên thứ ba đáng tin cậy.
Cùng với đó, các bên liên quan phải gác lại giao tranh, tranh chấp để tập trung cứu người. Dù nguyên nhân xung đột ra sao, thì việc để hàng triệu dân thường chết đói là điều không thể chấp nhận. Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cần ra nghị quyết bắt buộc các bên tham chiến tuân thủ luật nhân đạo quốc tế, đặc biệt là bảo vệ dân thường và cho phép viện trợ.
Khi điều kiện đảm bảo, cần tăng cường ngay viện trợ khẩn cấp từ cộng đồng quốc tế. Các quốc gia có tiềm lực kinh tế và quân sự, đặc biệt là Mỹ, EU, các nước vùng Vịnh… cần cam kết tài chính, hậu cần và phương tiện vận chuyển. Cần có các cầu hàng không nhân đạo, sử dụng cảng biển và các tuyến đường thủy để tiếp tế quy mô lớn trong thời gian ngắn. Về lâu dài, cần hỗ trợ tái thiết hạ tầng cơ bản tại Dải Gaza. Chỉ viện trợ lương thực là chưa đủ, bởi nếu không có nước sạch, điện, cơ sở y tế và hệ thống phân phối… nạn đói có thể sẽ tái diễn. Việc sửa chữa các trạm lọc nước, nhà máy điện, kho lạnh và mạng lưới giao thông cần được ưu tiên song song với cứu trợ nhân đạo.
Điều quan trọng, phải có giải pháp bền vững lập lại hòa bình trên Dải Gaza bởi chừng nào chiến sự và phong tỏa còn tiếp diễn, thì nguy cơ nạn đói vẫn luôn hiện hữu. Các cường quốc và tổ chức quốc tế cần thúc đẩy tiến trình đàm phán để đạt được một thỏa thuận lâu dài, giải quyết nguyên nhân sâu xa của khủng hoảng. Điều này không chỉ cứu sống hàng nghìn con người hôm nay, mà còn bảo đảm họ không phải sống trong vòng luẩn quẩn của đói nghèo và bạo lực ngày mai.
Nạn đói ở Dải Gaza không phải là một thảm kịch tất yếu của chiến tranh, mà là thảm họa có thể ngăn chặn được nếu cộng đồng quốc tế và các bên tham chiến trực tiếp hành động quyết liệt và kịp thời. Mỗi ngày trôi qua không có giải pháp là hàng trăm sinh mạng bị đẩy gần hơn đến cái chết. Nạn đói đang hoành hành tại Dải Gaza hôm nay là phép thử đối với lương tri và trách nhiệm chung của cộng đồng quốc tế. Thế giới không thể để phép thử này trở thành bản cáo trạng về sự thờ ơ trước nạn đói, nỗi đau của xiết bao thường dân vô tội.
