Giai thoại về vụ đào thoát ngoạn mục của trùm ma túy “El Chapo” 20 năm trước

• Buôn lậu ma túy vẫn nở rộ sau 5 năm “ông trùm” El Chapo ngồi tù
• Vợ của trùm băng đảng khét tiếng nhất Mexico bị bắt tại Mỹ

Cảnh sát liên bang Mexico tuần tra xung quanh nhà tù bang Puente Grande

Rải tiền “mua” đúng người

“El Chapo” thi hành án ở Puente Grande từ năm 1995 do liên quan đến một vụ xả súng đẫm máu năm 1993 tại sân bay Guadalajara. Nhưng tại nơi này, ông trùm tận hưởng cuộc sống tiện nghi không khác gì bên ngoài như thức ăn ngon, phụ nữ đẹp, bóng chuyền, chỉ khác là được ngủ ở một nơi mỗi đêm. Điều này có được là nhờ “người bảo trợ” Dámaso López Nuñez - Phó Giám thị trại giam. Khi Dámaso được bổ nhiệm, “El Chapo” ngay lập tức đổ tiền mặt và quà tặng là nhà cho người này. Khi con của Dámaso bị thương trong một vụ tai nạn, chính “El Chapo” là người thanh toán các hóa đơn y tế. Vì thế, vị Phó Giám thị còn kiên quyết hơn người tiền nhiệm khi đáp ứng tất cả các nhu cầu của “El Chapo”. “Khi tôi cần bất cứ thứ gì, tôi sẽ hỏi và ông ấy sẽ đưa cho tôi” - Dámaso nhiều năm sau đó kể lại.

Thật không may cho “El Chapo” vì Dámaso đã rời Puente Grande vào mùa thu năm 2000, do chính phủ nghi ngờ tình trạng tham nhũng tại đây. Vào ngày 18-1-2001, mọi thứ đã thay đổi đối với “El Chapo” khi Tòa án Tối cao Mexico ra phán quyết rằng, Mỹ có thể dẫn độ các tù nhân Mexico như “El Chapo”. Nỗi sợ hãi nhất cuộc đời “El Chapo” đã đến, ông ta chỉ sợ phải ngồi tù ở Mỹ. Hôm sau, ông trùm lén lút ra khỏi cửa trên một chiếc xe đẩy đựng quần áo cần giặt là. Người tiếp tay cho chuyến vượt ngục này là một bảo vệ được gọi là El Chito.

Nhưng có một câu chuyện khác cho rằng, vào buổi chiều hôm đó, “El Chapo” gặp 3 trong số các chỉ huy của nhà tù cùng bác sĩ trong phòng giam của mình. Một tấm ván ép đã được lắp đặt để chặn mọi tầm nhìn của camera rọi vào bên trong phòng giam. “El Chapo” được nhìn thấy lần cuối trên camera giám sát với 2 vệ sĩ ngay trước khi tắt đèn. Vào lúc 23h, quản giáo nhận được tin báo trùm ma túy không có trong phòng giam nữa. Lúc 1h sáng hôm sau, Phó Giám thị trại giam được thông báo.

Ảnh El Chapo được chụp vào ngày 10-7-1993 tại nhà tù La Palma ở Mexico sau khi bị bắt

Tới 7h, một đơn vị đặc nhiệm của Cảnh sát liên bang ập vào Puente Grande ra lệnh cho tất cả các nhân viên giám sát rời khỏi phòng điều khiển. Các sĩ quan SWAT đã tìm thấy “El Chapo”, đưa cho ông ta một bộ đồng phục và mũ bảo hiểm. Khi cảnh báo được hạ xuống và đơn vị đặc nhiệm rút khỏi nhà tù, “El Chapo” đã bỏ trốn cùng họ. Một số quan chức bị nghi ngờ thông đồng với “El Chapo” đã tiết lộ rằng, ông ta đã được quản lý nhà tù giúp đỡ.

Trong cuốn Narcoland (Vùng đất ma túy), nhà báo Anabel Hernandez lập luận rằng, câu chuyện về chiếc xe đẩy đựng đồ giặt chỉ là hư cấu nhằm che đậy cuộc trốn chạy trần tục hơn do tham nhũng có hệ thống. Rằng “El Chapo” chỉ đơn giản là bước ra khỏi cửa trại giam. Bất kể “El Chapo” được đưa đi hay bước ra ngoài trong bộ đồng phục bảo vệ bị đánh cắp, ông ta đã trốn thoát được là nhờ khả năng “mua” đúng người.

Trở về Sinaloa

Trong vòng vài ngày sau khi vượt ngục, ông trùm đã tổ chức một loạt cuộc họp với các đối tác của mình, bao gồm cả Ismael “El Mayo” Zambada García - người những năm sau đó trở thành đồng minh đắc lực nhất của “El Chapo”. “Chắc chắn tôi sẽ ở bên bạn, giúp bạn bất cứ thứ gì bạn cần. Và bất kỳ số hàng nào mà tôi nhận được từ Colombia, tôi sẽ chia cho bạn một nửa. Vì vậy, bây giờ, hãy tự lo cho bản thân, ở ẩn” - El Mayo nói.

Nhưng câu hỏi là trốn ở đâu mà không thu hút sự chú ý? “El Chapo” khi đó đi cùng một đoàn tùy tùng có vũ trang và gương mặt của ông trùm xuất hiện đầy rẫy trên TV và báo chí Mexico. El Mayo có một ý tưởng: “Hãy đến Sinaloa. Hãy trở về quê hương của bạn”. Quả thật, “El Chapo” đã quay trở lại vùng Sinaloa, nơi có dãy núi La Tuna để âm mưu xây dựng đế chế mới và trước hết là thăm lại người mẹ của mình. Người đàn ông này quyết định trở về nơi ông ta đã trưởng thành và bắt đầu khởi nghiệp.

Đó cũng là nơi có nhiều người yêu mến, ủng hộ, đồng thời có địa hình hiểm trở là lớp bảo vệ tự nhiên cho phép “El Chapo” di chuyển tương đối dễ dàng. Người đàn ông này cũng tính toán, những ngọn đồi ở đây rải rác cây anh túc và cần sa. Nền kinh tế địa phương chủ yếu dựa vào việc sản xuất 2 loại cây này. Bằng cách thu mua cây từ những người nông dân địa phương, ông ta có thể kiếm được lợi nhuận cao, thúc đẩy hoạt động kinh doanh tại địa phương và mua một cơ sở hỗ trợ lâu dài. Liệu ai sẽ phản bội mà tiết lộ về người thu mua hết cây trồng cho họ?

Thời đó, các gia tộc buôn bán ma túy thời kỳ đầu ở Sinaloa hầu như không bị coi là đối tượng sống ngoài vòng pháp luật. Nhà xã hội học người Mexico Luís Astorga viết rằng, bọn họ đóng vai trò là người môi giới quyền lực, làm trung gian không chính thức giữa chính phủ và người dân, ít ra là đối xử tương đối tốt đối với những người nông dân nghèo sống ở các khu vực như Sinaloa.

Xây dựng đế chế ma túy riêng

Trong số những nông dân mà “El Chapo” mua chuộc thời đó có một người đàn ông tên là José, có 3 đứa con, sống trong một thị trấn nhỏ ngay gần xa lộ. Giống như “El Chapo”, José và những người hàng xóm đã canh tác cây cần sa và thuốc phiện cùng với cha mình trên những ngọn đồi phía trên làng. Vào đầu những năm 2000, José có một mảnh đất diện tích tương đương kích thước của 5 sân bóng đá. Khu vực này nằm dưới sự kiểm soát của “El Chapo”.

Sau khi José và những nông dân khác xác định chia 30% lợi nhuận để không có người ngoài nào có thể đột kích, đốt cây trồng khiến hàng tháng trời chăm sóc của họ tan thành mây khói. Vài năm sau khi trốn thoát khỏi trại giam Puente Grande, “El Chapo” bỗng nhiên gặp lại Jose. Do thiếu vốn, Jose cùng một người bạn tìm đến với đề xuất, “El Chapo” trang trải chi phí trồng trọt, sau đó họ chia lợi nhuận 50-50. “El Chapo” sẵn sàng đồng ý. “Ông ấy rất giản dị và tự nhiên. Khi nói chuyện, ông ta không bao giờ tỏ ra hung hăng” - Jose kể.

Điều này trái ngược với xu hướng chung, rằng mối quan hệ giữa những kẻ buôn lậu và người trồng cây thuốc phiện hiếm khi hòa hợp. Người nông dân Mexico thường chịu cảnh bị ép giá nhất định, thông qua đe dọa trực tiếp hoặc bạo lực, hoặc thông qua hình thức bảo kê… Cho đến rất gần đây, những nông dân tự chủ, sản xuất quy mô nhỏ như José đã hình thành xương sống của ngành công nghiệp thuốc phiện và cần sa ở Mexico. José và những người khác ở vùng cao Sinaloa cho rằng, giai đoạn ngay sau khi “El Chapo” trốn thoát giống như thời hoàng kim, họ tự vận hành mọi thứ và có thể tự do thỏa thuận với ông chủ.

Thậm chí, “El Chapo” thường trả tiền cho José để biểu diễn trong các bữa tiệc của ông ta. José nói, cảm thấy thật vui khi giao du với một người như “El Chapo”. Thực sự, khu vực Sinaloa này, trong nhiều năm, đã không để xảy ra bạo lực do buôn bán ma túy trong khi cuộc chiến chống ma túy của chính phủ đã tàn phá các khu vực khác của Mexico.

Nhưng cho dù “El Chapo” tỏ ra thiện chí với mảnh đất quê hương, ông ta và các đồng minh lại gây bạo lực ở những nơi khác. Vì khi “El Chapo” quay trở lại La Tuna vào năm 2001 để xây dựng lại đế chế của mình, ông ta là một kẻ luôn muốn trả thù. Sau này, ông trùm đã trở thành nhân vật biểu tượng của bạo lực trong các cuộc chiến tranh giành quyền lực của các băng đảng ma túy, điển hình cho sự giàu có nhờ buôn bán ma túy và dùng tiền mua chuộc để không bị trừng phạt trước pháp luật. Thêm một lần vượt ngục năm 2015 tại Mexico, “trùm ma túy lớn nhất mọi thời đại” (cách gọi của báo chí Mỹ) hiện đang thi hành án chung thân tại nhà tù có an ninh nghiêm ngặt nhất ở bang Colorado của Mỹ.