Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko (trái) và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk
Nhớ lại thời điểm cuộc đảo chính nghị trường có “bàn tay đen” của Mỹ hồi tháng 2-2014 lật đổ Tổng thống hợp hiến thân Nga V.Yanukovich, nhà tỉ phú thân phương Tây Petro Poroshenko được dựng lên làm tổng thống đã ngay lập tức tuyên bố “bài Nga, thân phương Tây”, chính sách vốn gây chia rẽ Ukraine cả thập kỷ.
Tiến thêm một bước, tháng hai vừa rồi, Quốc hội Ukraine bỏ phiếu thông qua dự thảo sửa đổi hiến pháp, theo đó xác định rõ mục tiêu gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) của nước này. Thời điểm gia nhập được ông Poroshenko xác định rõ là năm 2023.
Thế nhưng, quyết định đó có thể hiện đúng “tầm nhìn địa chính trị và vị thế của đất nước” như lời khẳng định của ông Poroshenko, có đưa Ukraine trở thành “một trung tâm hùng mạnh của khu vực” thì chẳng mấy ai dám khẳng định. Không những thế, thực tế hơn một thập kỷ qua cho thấy con đường hội nhập vào EU và NATO của Ukraine không đơn giản.
Trước hết, khủng hoảng kinh tế và bất ổn xã hội đã khiến tiến độ cải cách của Ukraine không như mong đợi. Từ năm 2014, Ukraine được Mỹ và các tổ chức tín dụng như Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB) cho vay hàng chục tỉ USD. Tuy nhiên, GDP thực tế của Ukraine lại giảm 35%. Phương Tây cũng không thể cho không như Kiev lầm tưởng nên Ukraine vừa phải trả gốc lãi lần đầu lên đến 455 triệu USD.
Trong bối cảnh đó, Ukraine không thể hoàn thành các cam kết cải cách theo yêu cầu của EU. Báo cáo công bố tháng 11-2018 cho thấy còn quá sớm để khẳng định Ukraine thực hiện đầy đủ các cải cách theo đúng kế hoạch. Trong số đó, các vấn đề “đau đầu” nhất là việc cải cách hệ thống tư pháp, chống tham nhũng, luật bầu cử, vấn đề nhân quyền ở Crimea và miền Đông Ukraine hầu như chưa có tiến triển.
Giấc mơ gia nhập NATO còn khó khăn hơn nữa. Giới quan sát đều cho rằng, quân đội Ukraine còn lâu mới đáp ứng nổi các tiêu chí yêu cầu của NATO. Trong khi đó, chính trường Ukraine luôn rối ren, bất ổn, cuộc xung đột ở vùng Donbass diễn ra mấy năm rồi mà vẫn chưa có giải pháp. Mới đây, cựu Tổng thống Ba Lan A. Kwasniewski đã công khai kêu gọi Ukraine “hãy từ bỏ ước mơ gia nhập NATO”.
Và điều quan trọng hơn là nước Nga làm sao có thể hài lòng khi người láng giềng Ukraine luôn tỏ thái độ thù địch và chính sách “bài Nga, thân phương Tây” của ông Poroshenko. Nga chắc cũng không thể ngồi yên để Ukraine gia nhập NATO, hành động sẽ giúp quân đội Mỹ và phương Tây áp sát sườn nước Nga. Bản thân NATO hiện cũng không muốn xung đột với Nga khi tiếp nhận một thành viên đang có nhiều vấn đề đáng ngại như Ukraine.
Ukraine có thể trở thành một trung tâm kinh tế, là điểm đến đầu tư hiệu quả như tham vọng hay không? Chưa thể khẳng định nhưng có điều rõ ràng rằng, giấc mơ này khó thành hiện thực với định hướng đi với bên này để chống bên kia trong chính sách “bài Nga, thân phương Tây” của Ukraine.
