Đường sắt đô thị Cát Linh- Hà Đông: Khó chốt vào cuối năm

ANTĐ - Bộ trưởng Bộ GTVT Trương Quang Nghĩa sau buổi kiểm tra tiến độ hiện trường dự án đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông đã yêu cầu, không được lùi tiến độ. Như vậy, tuyến đường sắt đô thị trọng điểm này phải hoàn thiện vào cuối năm nay, để sang năm 2017 sẽ đi vào hoạt động. Tuy nhiên, thực thế cho thấy, tuyến đường sắt này vẫn còn rất bộn bề. Liệu mệnh lệnh hành chính có đưa tuyến đường sắt đô thị này về đích sau nhiều lần gia hạn?.

Đường sắt đô thị Cát Linh- Hà Đông: Khó chốt vào cuối năm ảnh 1Tuyến đường sắt đô thị khó có thể về đích vào cuối năm nay

Tiến độ có chuyển biến nhưng vẫn chậm

Hội đồng nghiệm thu Nhà nước các công trình xây dựng vừa chỉ ra hàng loạt những tồn tại về tiến độ dự án, thi công, chất lượng công trình và công tác đảm bảo an toàn lao động tại dự án đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông. Theo đó, về công tác thi công dự án, kết quả kiểm tra của Hội đồng nghiệm thu Nhà nước, cho thấy các nhà thầu đã hoàn thành 419/419 trụ cầu thuộc các khu gian và 122/122 trụ cầu tại các nhà ga; 12 nhà ga đang được thi công trong đó 5 nhà ga đang thi công các hạng mục kết cấu khung thép; hoàn thành đúc 806 phiến dầm hộp giản đơn và tổ chức thi công lắp dựng 758 phiến.

Ngoài ra, việc xử lý nền đất yếu tại khu vực Depot đã cơ bản hoàn thành, hiện tại các nhà thầu đang tập trung triển khai thi công nhà điều hành, xưởng vận dụng, trung tâm duy tu... Công tác mua sắm, cung cấp thiết bị và đào tạo nhân lực quản lý vận hành đang được thực hiện. “Nhìn chung, tiến độ thi công các hạng mục công trình đã có chuyển biến, tuy nhiên, tiến độ tổng thể vẫn còn chậm, nhất là các hạng mục công trình nhà ga trên tuyến, khu Depot, công tác đấu thầu mua sắm thiết bị”, ông Phan Duy Thương, Phó cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng đánh giá.

Liên quan đến chất lượng công trình, qua kiểm tra cho thấy, các hạng mục công trình đang được thi công như các trụ cầu, kết cấu bê tông, kết cấu khung dầm thép của các nhà ga trên tuyến, hệ nhà điều hành trung tâm cơ bản đảm bảo chất lượng theo yêu cầu thiết kế và các quy định kỹ thuật. Tuy nhiên, phía Hội đồng nghiệm thu Nhà nước cũng chỉ ra một số tồn như tại nhà ga Cát Linh công tác chống gỉ cho cốt thép chưa được chú trọng, khu vực để cốt thép chưa được gia công, tại một số vị trí chưa được che phủ và đã có hiện tượng gỉ sét. Chất lượng ván khuôn tại một số vị trí mép cột, mép dầm chưa được tốt nên bê tông bị rỗ do mất nước. Một số nhà ga khác trên tuyến do thời gian thi công kéo dài nên nhiều cốt thép chờ bị gỉ do biện pháp bảo vệ chưa tốt...

Bên cạnh đó, theo ông Thương, hồ sơ huấn luyện an toàn vệ sinh lao động lần đầu của một số đơn vị nhà thầu được lập chưa tuân thủ; chưa đầy đủ hồ sơ theo dõi nhân lực, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động theo quy định. Đặc biệt, tại ga Cát Linh, nhà thầu còn bố trí công nhân sinh hoạt tạm trú dưới tầng hầm và đi lại dưới khu vực chưa có mái cứng che chắn; phế thải tại ga Thanh Xuân 3 chưa được thanh thải; thiếu biển cảnh báo, rào ngăn, biện pháp đảm bảo an toàn điện và lối đi lại cho người lao động tại khi vực Depot. Tại công trường các nhà ga trên tuyến còn thiếu các thiết bị, dụng cụ phòng chống cháy nổ trong quá trình thi công xây dựng theo quy định.

Đích cuối năm 2016 vẫn còn nhiều ẩn số

Dự án đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông được khởi công ngày 10-10-2011 với tổng mức đầu tư 552,86 triệu USD, trong đó vốn vay ODA của Chính phủ Trung Quốc 169 triệu USD, vốn đối ứng của Chính phủ Việt Nam 2.123 tỷ đồng. Tháng 11-2014, Ban Quản lý Dự án Đường sắt đã trình Bộ GTVT đề nghị phê duyệt tăng tổng mức đầu tư lên 868,04 triệu USD (18.001 tỷ đồng). Đây là phương án đã được Viện Kinh tế xây dựng (Bộ Xây dựng) thẩm định và so với tổng mức đầu tư được phê duyệt từ năm 2008. Điều này khiến dự án vay vốn ODA Trung Quốc này tăng thêm 315,18 triệu USD.

Ngoài đội vốn, dự án này còn “tai tiếng” trong việc thi công, để xảy ra nhiều tai nạn rơi các thanh sắt ra ngoài công trình gây nguy hiểm tính mạng người đi đường, trong đó có một vụ làm chết người vào ngày 6-11-2014. Đáng nói, dù là dự án thi công trong lòng đô thị, án ngữ dọc trên các tuyến đường có lượng xe cộ đi lại đông đúc nhưng tiến độ dự án liên tục bị chậm, phải giãn nhiều lần. Tính đến đầu tháng 6-2016, dự án đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông mới hoàn thành 74% khối lượng công việc xây lắp.

Tại buổi kiểm tra hiện trường mới đây, Bộ trưởng Bộ GTVT Trương Quang Nghĩa đã yêu cầu Tổng thầu EPC Trung Quốc tập trung mọi nguồn lực để đưa dự án về đích đúng tiến độ. Theo đó đến 1-10 phải xong hết 10 ga nhỏ, 31-12 phải hoàn thành ga Cát Linh và khu Depot. Mục tiêu cuối cùng đến 31-12-2016 hoàn thành phần xây lắp dự án. Với mốc tiến độ trên, một lần nữa tiến độ dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông lại bị vỡ so với tiến độ khai thác toàn tuyến từ 31-12-2016 mà Bộ GTVT đưa ra đầu năm nay.

Được biết đến thời điểm này, so với tiến độ yêu cầu, một số hạng mục còn lại của dự án đang bị chậm 1 - 5 tháng. Tiến độ như Bộ trưởng Bộ GTVT đưa ra khả năng hoàn thành cũng rất thấp. Bởi, tại cuộc họp liên bộ Tài chính - GTVT về Dự án đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông hồi giữa tháng 5-2016, Bộ GTVT thừa nhận, công trình đã và đang gặp rất nhiều khó khăn do năng lực hạn chế và tính hợp tác không cao của phía tổng thầu Trung Quốc.

Ngoài việc không đảm bảo khối lượng hoàn thành dự kiến, thi công cầm chừng để đòi tạm ứng thêm hợp đồng EPC, chậm thanh toán cho nhà thầu phụ… Cục Đường sắt 6 Trung Quốc đến thời điểm này vẫn chưa chấp nhận chốt giá trị điều chỉnh cuối cùng của Dự án, dù công trình thực hiện theo hình thức hợp đồng EPC. Điều đáng lo ngại là hiện nguồn vốn vay bổ sung Trung Quốc trị giá 250,62 triệu USD do tổng mức đầu tư Dự án điều chỉnh tăng từ 522 triệu USD lên 868 triệu USD vẫn chưa được chốt chính thức.

Theo Bộ Tài chính, qua làm việc với Ngân hàng xuất nhập khẩu Trung Quốc (China Eximbank), được biết Chính phủ Trung Quốc đã chấp thuận khoản vay này vào trung tuần tháng 5-2016, tuy nhiên đến nay cũng chưa có văn bản nào từ phía Trung Quốc về nội dung này. Do vậy, phụ lục hợp đồng điều chỉnh không được các cơ quan kiểm soát chi trong khi nguồn vốn từ khoản vay tín dụng ưu đãi bên mua hiện chưa sử dụng hết, còn 208 triệu USD.

Một yếu tố nữa có thể ảnh hưởng đến tiến độ khai thác là việc thay đổi công nghệ điều khiển đoàn tàu. Theo hợp đồng EPC và dự án phê duyệt là công nghệ “ATC - Automatic Train Control”. Tuy nhiên, đây là công nghệ cũ, hạn chế tần suất chạy các đoàn tàu, có thể tiềm ẩn những vấn đề phức tạp về thiết bị cũ và mới.

Ngày 28-4-2016, Bộ GTVT đã thống nhất chủ trương điều chỉnh hệ thống đóng đường và điều khiển chạy tàu hạng mục tín hiệu cho dự án áp dụng công nghệ “CBTC - Communication Based Train Control” là công nghệ tiên tiến, hiện cũng áp dụng cho các tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. HCM đang triển khai và đã yêu cầu xem xét điều chỉnh cơ cấu dự án trên nguyên tắc không vượt tổng mức đầu tư. Việc điều chỉnh này dù cần thiết nhưng chắn chắn sẽ ảnh hưởng đến tiến độ chung toàn công trình.

Mới đây, Bộ Tài chính cũng đã nhắc Bộ GTVT cần phải xem xét, đánh giá lại về việc sử dụng vốn vay ODA của  Trung Quốc. Với những khó khăn hiện tại cũng như thời hạn hoàn thành của dự án đã sát nút thì việc đưa dự án hoàn thành vào cuối năm nay là điều không hề dễ. Trong khi tiến độ dự án đang phụ thuộc rất lớn vào năng lực cũng như thái độ của Tổng thầu EPC Trung Quốc và việc rót vốn từ phía nhà đầu tư Trung Quốc thì khó có thể chỉ dựa vào mệnh lệnh hành chính để quyết đưa dự án về đích vào cuối năm nay.