- Lãnh đạo Mexico khuyên người dân từ chối quà tặng của băng đảng ma túy
- Bùng phát bạo lực ở Colombia sau khi “trùm băng đảng” bị dẫn độ sang Mỹ
Trang bị iPhone, micro và mối quan hệ đáng giá cả đời với các cựu cảnh sát và tội phạm, Michael Moy đang ghi lại một phần lịch sử bị lãng quên của thành phố New York. Moy điều hành một kênh YouTube có tên “Câu chuyện băng đảng ở Chinatown” ra mắt hồi giữa năm 2022. Kênh này có các cuộc phỏng vấn dài với các cựu xã hội đen, những người chia sẻ những câu chuyện về cuộc đời khi là thành viên của các băng đảng ở New York vào những năm 1970, 1980 và đầu 1990. Moy, 53 tuổi, không phải là nhà báo hay nhà quay phim, nhưng ông có vị trí đặc biệt để thu thập những câu chuyện này, bởi ông từng là một cựu cảnh sát và cũng là một cựu thành viên băng đảng. “Nhiệm vụ của tôi là bảo tồn lịch sử và có thể giúp đỡ ai đó nếu lầm lỡ”.
 |
Khu Chinatown ở Manhattan vốn khét tiếng trong thế giới ngầm tội phạm |
Sống chung với bạo lực băng đảng
Michael Moy sinh năm 1969, sống 5 năm đầu tiên trong một căn hộ nhỏ ở East Broadway, cách trung tâm Chinatown Manhattan một đoạn đi bộ. Mười một thành viên trong gia đình ông chen chúc trong một căn hộ trên tầng cao nhất của tòa nhà 6 tầng, họ nghe rõ sự hỗn loạn do các băng đảng đường phố gây ra bên ngoài.
Năm 1972, khi Moy 3 tuổi, có ít nhất 4 vụ xả súng trong khu phố gia đình anh sống. Cha mẹ của Moy lo sợ cho sự an toàn của con trai họ. Bạo lực là một mối quan tâm, nhưng họ cũng lo lắng thanh thiếu niên lớn hơn đang gây áp lực cho trẻ nhỏ gia nhập các băng nhóm. Vì vậy, khi Moy lên 5, gia đình chuyển đến Brooklyn, mặc dù vẫn qua lại nhà cũ để được đại gia đình chăm sóc. “Đối với một đứa trẻ ở độ tuổi của tôi vào thời điểm đó, tôi thực sự không hiểu mức độ nguy hiểm và quyền lực của các băng đảng cũng như sự kìm kẹp của chúng đối với cộng đồng”.
Bạo lực băng đảng đã hoành hành ở khu Chinatown từ những năm 1890, khi các hội người Mỹ gốc Hoa và các tổ chức huynh đệ được thành lập để hỗ trợ những người nhập cư từ Trung Quốc, rồi cạnh tranh giành quyền kiểm soát nền kinh tế bất hợp pháp của khu phố vốn nổi tiếng với hoạt động của các ổ thuốc phiện, sòng bạc và đường dây mại dâm. Vào thời điểm gia đình Moy chuyển đến Brooklyn, các băng đảng đã tìm ra một giải pháp “tao nhã” hơn: thuê người ngoài làm việc xấu và bảo vệ cho các băng nhóm thanh niên. Đến năm 1973, có khoảng 6 băng đảng tuổi teen ở Chinatown với gần 200 người. The New York Times đưa tin thời điểm đó, thanh thiếu niên được trao súng và lang thang trên đường phố. Sự gia tăng bạo lực xảy ra sau đó là điều không thể tránh khỏi.
Chuyển đến Brooklyn đã giúp Moy tránh xa nguy hiểm. Tuy nhiên, khi lớn hơn, Moy cảm thấy bị tách rời khỏi cộng đồng người Mỹ gốc Hoa, đặc biệt là ở trường học. Cậu là một trong số rất ít sinh viên Trung Quốc sinh ra ở Mỹ, nên bị bắt nạt vì vẻ ngoài khác biệt của mình. Người tuyển dụng cho một băng đảng đã “chấm” Moy, khi đó là một thanh niên 16 tuổi thấp bé, gầy gò, nhút nhát, rất dễ bị tổn thương. Một ngày nọ, người này đã tiếp cận, đề nghị kết bạn, tôn trọng và bảo vệ Moy, điều mà thiếu niên này đang khao khát. 9 năm tiếp theo, Moy trở thành thành viên của một băng đảng người Mỹ gốc Hoa.
 |
Michael Moy - cựu cảnh sát cũng từng là cựu thành viên băng đảng tại khu Chinatown Manhattan, New York, ngày 17-12-2022 |
Moy có một người bạn người Mỹ gốc Hoa sống ở khu phố Brooklyn tên là Kenny Wong, một trong những nhân vật nổi bật nhất trên kênh YouTube Chinatown Gang Stories. Tương tự Moy, Wong sống ở khu Chinatown từ nhỏ. Qua những bức tường mỏng trong căn hộ của gia đình, gia đình Wong có thể nghe thấy tiếng hàng xóm bị cướp hoặc những kẻ nghiện ngập nổ súng. Gia đình của Wong chuyển đến Brooklyn để tránh bạo lực nhưng cha của Wong vẫn duy trì mối quan hệ với Ghost Shadows, một băng đảng đường phố khét tiếng và vào đầu những năm 1980, ông đã bị giết trong một vụ xả súng.
Mong muốn trả thù đã thúc đẩy Wong tham gia Ghost Shadows. Sau vài năm làm xã hội đen từ năm 1984 - 1993, Wong bị bắt và phải ngồi tù khoảng 8 năm. Wong thề với gia đình rằng anh sẽ từ bỏ cuộc sống tội ác sau khi ra tù. Đến năm 2001, Kenny Wong đang làm việc trong lĩnh vực xây dựng thì nhìn thấy một gương mặt quen thuộc đang đi trên phố. Đó là Michael Moy, đang mặc bộ đồng phục màu xanh hải quân của một sĩ quan cảnh sát thành phố New York.
Hành trình thay đổi
Tại sao lại có chuyện thay đổi kỳ lạ này? Sau nhiều năm tham gia băng đảng, mỗi khi có người bạn bị giết hoặc tống vào tù, Moy lại nghĩ đến tương lai của chính mình. Nhưng động lực chính cho sự thay đổi đến từ câu chuyện của Steven McDonald, một sĩ quan cảnh sát thành phố New York. Khi đang tuần tra ở Công viên Trung tâm vào năm 1986, McDonald đã bị một thanh niên 15 tuổi bắn 3 phát và bị liệt từ cổ trở xuống; các bác sĩ tin rằng anh sẽ không sống quá 5 năm nữa. Chỉ vài tháng sau, McDonald đã công khai tha thứ cho cậu thiếu niên suýt giết mình. Viên sĩ quan đã trở thành biểu tượng của lòng trắc ẩn và bao dung, truyền cảm hứng cho người dân New York cho đến khi ông qua đời vào năm 2017.
Moy đã đọc trong một bài báo rằng McDonald tin rằng thiếu niên đã bắn anh là “một sản phẩm của môi trường xung quanh”. Moy chưa bao giờ nghe cụm từ này trước đây, và nó khơi dậy trong ông một cảm giác tự suy xét sâu sắc và khó chịu. “Tôi nhìn lại chính mình. Liệu tôi có phải là sản phẩm của môi trường không?”, ông tự hỏi. Càng nghĩ về tương lai, Moy càng rút lui khỏi cuộc sống hàng ngày của băng nhóm. Vào tháng 1-1989, Moy đã tham gia kỳ thi tuyển viên chức cảnh sát của New York. Ông vẫn tham gia vào băng đảng sau đó, mặc dù đã “lùi lại vài bước”. Cho đến giữa những năm 1990, ông gia nhập học viện cảnh sát. Khi tốt nghiệp và rời khu phố để trở thành cảnh sát, ông cắt đứt mối liên hệ với quá khứ.
Moy được cử đi tuần tra một số con phố mà ông đã lang thang khi còn là một tay xã hội đen ở khu Chinatown của Brooklyn. Moy cho biết, ban đầu ông cảnh giác với việc bị các cộng sự trước đây nhận ra. Đúng như dự đoán, ngày đầu đi làm, Moy đã đối mặt với một số tay xã hội đen có quen biết nhưng họ chỉ thừa nhận một cách thầm lặng.
Sự nghiệp của Moy tại Sở Cảnh sát New York kéo dài khoảng một phần tư thế kỷ. Nhưng ý tưởng lập kênh YouTube của Moy bắt đầu hình thành vào gần cuối sự nghiệp, khi ông bắt đầu xem video của các cựu xã hội đen khác ở New York. Ông rất ngạc nhiên khi thấy các cựu thành viên của các băng đảng khác ở New York thoải mái nói về những trải nghiệm của họ trong những năm 1970 và 1980. “Có rất nhiều thông tin sai lệch ngoài kia, và không một ai từ thời đó nói về trải nghiệm của họ ở khu Chinatown này cả”.
Điều hối thúc Moy lại chính là tính mạng của ông. Moy và một số đồng nghiệp là những người đầu tiên ứng phó với vụ tấn công khủng bố 11-9-2001 ở New York. Nhiều năm sau, họ phát bệnh mà nguyên nhân liên quan đến thảm kịch. Căn bệnh của Moy không đe dọa đến tính mạng ngay lập tức, nhưng một số bạn bè của ông đã chết vì ung thư. “Đó là khi tôi quyết định nếu không làm điều đó bây giờ, thì khi nào?”, Moy nhớ lại. Năm 2016, Moy đã thực hiện cuộc phỏng vấn đầu tiên khi vẫn còn ở trong ngành cảnh sát. Dần dần, trong nhiều năm, ông đã có trong tay các cuộc phỏng vấn dài hàng trăm giờ. Người đàn ông này cũng chi hơn 100.000 USD cho dự án, đi khắp nơi để phỏng vấn các cựu thành viên băng đảng người Mỹ gốc Á.
Sự nghiệp của Moy tại Sở Cảnh sát kết thúc một cách bất ngờ vào năm 2021 vì lý do phân biệt chủng tộc. Nhưng rời khỏi lực lượng cảnh sát cho phép Moy nối lại tình bạn mà nhiều năm trước ông buộc phải gác lại vì theo quy định, cảnh sát không được phép kết giao với tội phạm đã bị kết án. Tham gia dự án làm kênh YouTube này, họ đã bị thuyết phục bởi sứ mệnh của Moy là bảo tồn quá khứ để định hình một tương lai tốt đẹp hơn. “Chúng tôi không cố gắng tôn vinh cuộc sống băng đảng này. Đây chỉ là sự thật. Nếu bạn không bảo tồn lịch sử, bạn sẽ không thể thay đổi cuộc sống”, Moy nói.
