Từ lớp học trong tù đến lớp học ngoài đời

ANTĐ - Là một sinh viên của trường Trung cấp Sư phạm Đông Phù, ông Hoàng Gia Lượng ở thị xã Sơn Tây - Hà Tây (cũ) xung phong lên đường đánh giặc. Không lâu sau, ông bị địch bắt và giam trong nhà lao Phú Quốc. Ở nơi “địa ngục trần gian” này ông đã đứng ra “chủ biên” nhiều cuốn sách bí mật về triết học, văn học, lịch sử... để dạy cho anh em tù binh bất chấp sự tra tấn của kẻ thù.

Thầy giáo Hoàng Gia Lượng - Người đã đào tạo nên nhiều lớp học sinh giỏi cho quốc gia

Trở về từ cõi chết

Tháng 7 năm 1967, Hoàng Gia Lượng viết huyết thư xin được lên đường cầm súng đánh giặc, sau đó vào Lữ đoàn 368, Trung đoàn Đồng Nai. Năm 1968 trong trận tập kích vào cầu Bình Lợi - Sài Gòn, sau 7 ngày giao tranh, ông nhận nhiệm vụ đánh lạc hướng kẻ địch và bị bắt trên một con kênh nhỏ, lúc đó Hoàng Gia Lượng quyết tử cùng cường địch phía trước bằng 300 viên đạn AK, và hai quả lựu đạn. Địch bắn ông trọng thương, khi tỉnh lại thấy mình đang nằm ở nhà thương Chợ Rẫy, 2 ngày sau đó mới được cứu chữa. Địch đày ông ra “địa ngục trần gian” Phú Quốc trong năm 1968 bắt đầu một cuộc “thử lửa” mới. 

Cũng trong thời gian này, gia đình ông nhận được bức thư của một người bạn cùng đơn vị. Bức thư viết: “Anh Lượng đã dũng cảm nhận nhiệm vụ mở đường máu để tấn công kẻ thù, anh ấy đã hy sinh”. Ngày 

22-2-1973 gia đình anh nhận được giấy báo tử, đến lúc đó ông mới được lập bàn thờ, và gia đình đi nhận phần mộ (mặc dù chưa có hài cốt, nhưng những gia đình có người hy sinh khi đó đều được nhận một phần mộ cho người thân ở nghĩa trang Sơn Tây). Không ngờ, ngày 22-2 cũng là ngày ông được trả tự do, trở về trước sự ngỡ ngàng và niềm vui sướng của gia đình, đặc biệt là cô gái hàng xóm đã bao năm đợi chờ...

Kiểu làm sách “có một không hai”

Để có được những cuốn sách nhỏ dạy học cho anh em tù binh, Hoàng Gia Lượng cùng các đồng chí khác đã bí mật lấy những bìa carton từ các thùng mì tôm địch vứt đi, sau đó mang ngâm nước cho giấy nhũn ra, rồi bóc ra từng lớp giấy một. Công đoạn tiếp theo là phơi khô giấy, tráng nước cơm, lấy cà mèn (một dụng cụ đựng cơm cho tù binh Phú Quốc) là phẳng, sau đó lại hong khô rồi cắt thành từng miếng giấy nhỏ chỉ bằng bao thuốc lá. Sau đó, anh em tù binh rút sợi chỉ từ quần áo rồi lấy que thép nhỏ mài thành kim khâu, đóng thành quyển sách hoàn chỉnh. Một số quyển sách dạy triết học, hay chính trị học thì chỉ làm nhỏ bằng đốt ngón tay. Khi di chuyển anh em tù binh giắt vào tóc, hoặc cho vào kẽ răng để địch không phát hiện.

Bút mực cũng được Hoàng Gia Lượng cùng anh em tù binh làm rất công phu. Họ lấy chiếc cà mèn gò mỏng rồi uốn thành những chiếc bút nhỏ, còn mực do địch “tặng”. Ông Lượng kể: Trong thức ăn hàng ngày của anh em tù binh thỉnh thoảng có lẫn vài con mực, các anh em gom lấy mực dùng để viết. Ngoài ra, anh em còn lấy nhựa cây tràm đem hòa với gỉ sắt sẽ được loại mực tốt có thể để mấy chục năm không phai.

Sau khi đã có giấy, mực, bút, ông cùng một số anh em tù binh biên soạn chương trình dạy thích hợp, ai thuộc lĩnh vực nào như toán, văn, ngoại ngữ, y học... thì viết về nội dung đó. Người biết nhiều dạy người biết ít... Cứ như thế ông và  các đồng chí của mình dần biến “địa ngục trần gian” thành “trường đại học khổng lồ”.

Để chống lại những cuộc đấu tranh của tù binh, Mỹ - Ngụy tăng cường lùng sục, giết những người trí thức, bởi chúng cho rằng, mầm mống các cuộc nổi dậy của tù binh đều từ trí thức. Đồng thời, địch còn tăng cường đàn áp ngăn không cho tù binh học văn hóa. Chúng liên tục gia tăng đàn áp, bắt đi biệt giam đối với những “thầy giáo” trong nhà lao Phú Quốc. Vì vậy, nhiều buổi học (đặc biệt là học chính trị) bị dìm trong “bể máu”. Năm 1969 địch còn cho người xả súng vào trại A5 khi các anh em tù binh đang học bài. Mặc dù vậy vẫn không làm nản chí những chiến sĩ cách mạng kiên cường. 

Để ngụy trang, tù binh Phú Quốc thường học trên cát, hễ thấy địch đến thì xóa đi, các anh em học thuộc bài hôm sau lại giảng lại cho những người chưa học bằng cách tương tự, hoặc “truyền khẩu”. Ông kể: “Chưa bao giờ tôi thấy tinh thần học cao như trong tù Phú Quốc. Các anh em ở đây thực sự thèm học, khát học và học thực sự. Có người như anh Trần Bá Hoành ở Hưng Yên khi vào tù trình độ chỉ lớp 3, sau đó được dạy đến trình độ lớp 10 ngay trong nhà tù. 

Để có được chương trình dạy nhanh, hiệu quả học tập cao, tránh những trận đàn áp của kẻ địch, Hoàng Gia Lượng đã nghĩ ra nhiều cách làm sách và dạy học sao cho hiệu quả nhất. Đối với môn học Lịch sử ông chỉ cần vẽ một trục thẳng, trong đó ghi những mốc thời gian lịch sử, như thời kỳ Nguyên thủy, thời kỳ Bắc thuộc, triều Lý, Trần, Lê... cho đến 1945. Các anh em chỉ cần nhớ được các mốc thời gian lịch sử, sau đó tự phân tích. Môn văn học, ông chỉ mất ba bài giảng là anh em nắm hết được phương pháp và làm bài dễ dàng, từ văn chứng minh, phân tích đến bình luận...

Không nên có “bộ óc đầy”

Sau khi ra tù (22-7-1973) Hoàng Gia Lượng trở về làm Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở Trung Hưng, Sơn Tây, Hà Tây (cũ). Trong quá trình dạy học ông đã áp dụng những kinh nghiệm của mình rồi dạy cho các học trò. Học sinh của ông chỉ cần qua 3 - 5 buổi học có thể làm bất cứ một đề bài nào được giao. Ông còn nhận dạy bồi dưỡng học sinh giỏi miễn phí cho các em hiếu học. Trong số đó, phần lớn đều đỗ đạt, có người làm đến chức Thứ trưởng...

Theo ông Lượng: Hiện nay chúng ta đang thực hiện chương trình dạy học theo kiểu “bộ óc đầy”, tức là nhồi nhét vào đầu học sinh tất cả thứ gì có thể, chứ không phải đào tạo theo kiểu “bộ óc thông minh”. “Bộ óc đầy” là bộ óc khốn khổ, nó cũng giống như người đi trong sương mù, khiến cho người học lơ mơ, học trước quên sau, học đến chỗ nào hay chỗ ấy, sau đó lại trả hết cho thầy. Đó cũng là nguyên nhân tại sao chúng ta bắt học sinh cõng trên lưng hàng tá sách theo kiểu mù quáng mà không biết đến tác hại của nó, và gây áp lực đối với học sinh. Còn dạy một bộ óc “thông minh” là chỉ cho người ta phương pháp học đúng nhất, để học sinh tự vận dụng những phương pháp đó vào thực tế.

“Tôi thấy, hiện nay lỗ hổng lớn nhất trong giáo dục của chúng ta là phương pháp dạy học, vừa nhẹ nhàng, lại hiệu quả, nhiều thầy cô chỉ biết đọc cho học sinh chép y như sách, trong khi đó, phương pháp học để học sinh tiếp thu một cách nhẹ nhàng lại không có, đó mới là điều quan trọng nhất” - Ông Hoàng Gia Lượng cho hay.