“Trưởng tộc” kể chuyện nông thôn Việt Nam

• 9 cuốn sách thiếu nhi hay nhất về Bác

“Trưởng tộc” lấy bối cảnh một làng quê Bắc bộ và cốt truyện về chuyện họ tộc vốn khá điển hình ở nông thôn. Thông qua các thế hệ nhân vật, tác giả kể lại những câu chuyện về lịch sử làng xã, họ tộc, từ lúc dựng ấp, dựng tề, trải qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ đến thời hiện đại. Câu chuyện của họ Võ làng Hà trong sách vì thế vừa mang tính phổ quát, vừa chứa đựng những vấn đề xã hội đương đại, từ ứng xử họ hàng, tham nhũng địa phương, cho tới sự suy thoái đạo lý và nỗi day dứt về “làng quê đang biến mất”. Tác phẩm tái hiện một xã hội nông thôn đang biến chuyển dữ dội như xung đột giữa cũ và mới, giữa người giữ lề thói với lớp trẻ thực dụng, sự giằng co giữa đạo lý và mưu sinh, giữa niềm tự hào dòng họ và thực tế phũ phàng của thời kinh tế thị trường. Đọc “Trưởng tộc”, bạn đọc bắt gặp chính hình ảnh làng quê của mình, họ tộc mình. Nhiều trang viết như dòng ký ức tràn ra mênh mông niềm tiếc nhớ, nơi người đọc bắt gặp những nếp nhà quê kệch, nết ăn nết ở của người Bắc bộ chân chất, cùng vẻ đẹp rêu phong cổ kính của nông thôn và cả thú ẩm thực đậm đà, tinh tế đến lạ.

"Trưởng tộc" lấy bối cảnh một làng quê Bắc bộ và cốt truyện về chuyện họ tộc vốn khá điển hình ở nông thôn

Là người con của làng, của họ tộc, luôn đau đáu nỗi niềm cố cựu, nhưng không vì thế mà tác giả không cổ vũ một nông thôn kiểu mới đang dần chiếm thế thượng phong. Tác giả Nguyễn Thanh trong lời bạt cuốn sách nhận xét: “Trong số vô vàn những câu chuyện về dòng họ, về trưởng tộc được bó bện với những chuyện ở làng, ở xã, chuyện trên giời, dưới đất, đông, tây, kim, cổ, thăm thẳm tình người từ thuở dựng họ, lập làng đến thời nay được dồn nén trong “Trưởng tộc”. Có khá nhiều chuyện đã khơi gợi cho người đọc ở lứa tuổi trung niên, cao niên dấy lên niềm ước ao “ước gì như những ngày xưa” và chắc hẳn cũng sẽ khơi gợi những suy tư cho bạn đọc trẻ tuổi về họ mình, làng mình, về đạo làm người, về thế sự”.

Cách viết của PGS.TS Phạm Quang Long không theo lối cấu trúc tiểu thuyết truyền thống mà “kể chuyện nhặt khoan”, để các tuyến truyện và nhân vật “nở xòe như ngô rang” tự nhiên, sống động và đầy đặn. Bằng bút pháp hào hoa, sắc sảo, nhân hậu và giàu trải nghiệm, Phạm Quang Long đã khắc họa một “xã hội thu nhỏ” qua số phận, tâm thế của nhiều thế hệ người làng, từ người từng đi kháng chiến, công nhân xa quê, đến lớp trẻ đầy tham vọng và toan tính. Những câu chuyện tưởng nhỏ nhặt, đôi khi “tưng tửng” mà lại chứa đựng cả một triết lý nhân sinh sâu sắc, khiến người đọc vừa bật cười vừa ngậm ngùi.

PGS.TS Phạm Quang Long - nguyên Hiệu trưởng Đại học Khoa học Xã hội và nhân văn (ĐHQG Hà Nội), nguyên Phó Giám đốc ĐHQG Hà Nội, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội. Ông còn được biết tới với các tiểu thuyết như: “Lạc giữa cõi người” (2016), “Bạn bè một thuở” (2017), “Cuộc cờ” (2018), “Chuyện làng” (2020), “Mùa rươi” (2020), “Chuyện phố” (2024)…

Thanh Xuân