- Những kẻ đứng sau ứng dụng nguy hại tạo “ảnh nóng” bằng AI
- Trung Quốc đề xuất thành lập tổ chức AI toàn cầu
Siết luật để ngăn “làn sóng” nội dung xuyên tạc
Hãng Nikkei Asia ngày 13-11 đưa tin, Quốc hội Trung Quốc vào ngày 28-10 vừa qua đã thông qua sửa đổi Luật An ninh mạng, bổ sung hàng loạt quy định quản lý chặt chẽ nội dung do AI tạo ra. Luật sửa đổi sẽ có hiệu lực từ ngày 1-1-2026 nhằm ứng phó với sự xuất hiện ngày càng nhiều hình ảnh, video giả mạo gây nhiễu loạn, hoang mang trong dư luận.
Các cơ quan quản lý Trung Quốc thời gian qua đã phải xử lý nhiều vụ việc AI bị lạm dụng để thổi phồng, xuyên tạc thông tin về các vụ tai nạn, tội phạm hoặc thảm họa… Điển hình trong đó có trận động đất 6,8 độ Richter tại Tây Tạng hồi tháng 1-2025, đưa hình ảnh “bé sơ sinh phủ đầy bụi trong đống đổ nát” được lan truyền rộng rãi, khiến nhiều người xúc động. Nhưng sau đó, cơ quan chức năng xác nhận đó là hình ảnh do AI tạo ra, không hề liên quan đến sự kiện thật. Người đăng tải sau đó đã bị tạm giữ vì tung tin giả.
Cuối tháng 10, một người đàn ông ở tỉnh Chiết Giang dùng ảnh trên mạng để dựng chuyện con gái bị bắt cóc, một phụ nữ ở Sơn Tây tung thông tin và hình ảnh về thiệt hại động đất không tồn tại. Những trường hợp này đều bị xử lý vì gây hoang mang cộng đồng và “Gây rối trật tự công cộng”.
Khi hình ảnh thiệt hại bị thổi phồng hơn thực tế hay những thông tin và hình ảnh được ngụy tạo tinh vi có thể khiến dư luận hiểu lầm rằng chính quyền phản ứng chậm hoặc xử lý kém hiệu quả. Một nguy cơ khác là việc dựng nên các cáo buộc sai trái nhằm vào quan chức cấp cao, từ đó ảnh hưởng đến niềm tin chính trị, ổn định an ninh trật tự.
Theo Trung tâm Thông tin Mạng Trung Quốc (CNNIC), tính đến tháng 6 năm nay, Trung Quốc có tới 515 triệu người dùng AI tạo sinh, cho thấy mức độ phổ biến và tốc độ lan truyền cực nhanh của công nghệ này. Điều đó cũng đồng nghĩa với rủi ro lan truyền tin giả ngày càng lớn, nhất là trong các tình huống như thiên tai, tội phạm hoặc sự kiện chính trị nhạy cảm.
Từ năm 2023, Trung Quốc đã ban hành bộ quy định đầu tiên về dịch vụ AI tạo sinh, yêu cầu doanh nghiệp AI tuân thủ “giá trị xã hội chủ nghĩa” và không phát sinh nội dung gây bất ổn. Tuy nhiên, làn sóng deepfake và hình ảnh giả gần đây khiến Trung Quốc quyết định tăng tốc hoàn thiện khung pháp lý để đưa ra những quy định cụ thể, chặt chẽ hơn.
Luật An ninh mạng sửa đổi làm rõ trách nhiệm của các nền tảng, tăng cường giám sát rủi ro, bổ sung các biện pháp đánh giá an toàn và áp dụng chế tài mạnh hơn. Các vi phạm nghiêm trọng có thể dẫn tới đình chỉ hoạt động hoặc thu hồi giấy phép kinh doanh. Đây được xem là bước đi mạnh tay nhằm tạo “hàng rào pháp lý” cho sự phát triển của AI, đồng thời bảo đảm rằng công nghệ mới không gây nhiễu loạn xã hội.
Công nghệ bùng nổ và thách thức kiểm soát lạm dụng
Lý do khiến Trung Quốc phải siết chặt quản lý là bởi công nghệ AI tạo sinh đang phát triển với tốc độ “chóng mặt”. Mô hình DeepSeek trong thời gian qua đã thu hút sự chú ý với hiệu suất cao, chi phí thấp, giúp AI tiếp cận sâu rộng cả người dùng cá nhân lẫn doanh nghiệp. Nhưng sự phổ biến ấy cũng mở ra cánh cửa cho lạm dụng. Trên các nền tảng Internet, người dùng dễ dàng tiếp cận những ứng dụng: đổi mặt, đổi giọng nói; tạo ảnh giả thời gian thực; dựng video deepfake có độ chân thực cao; chỉnh sửa nội dung nhằm gây sốc để câu tương tác hoặc kiếm tiền từ quảng cáo…
Một số đối tượng lợi dụng hình ảnh giả mạo để trục lợi, gây nhầm lẫn hoặc cố ý bôi nhọ cá nhân, tổ chức. Hậu quả là dư luận bị dẫn dắt sai lệch, đặc biệt trong những thời điểm nhạy cảm như thiên tai, sự cố an ninh hay vấn đề liên quan đến ổn định an ninh trật tự xã hội, chính trị.
Để ứng phó, cơ quan quản lý Internet Trung Quốc đã tăng cường giám sát các nền tảng. Trong quý II-2025, giới chức yêu cầu chỉnh sửa 3.500 ứng dụng và gỡ bỏ tới 960.000 nội dung vi phạm. Hồi tháng 9, Trung Quốc cũng yêu cầu bắt buộc gắn nhãn mọi hình ảnh - video do AI tạo ra để người dùng nhận diện rõ thông tin thật - giả.
Từ ngày 1-1-2026, khi Luật An ninh mạng sửa đổi chính thức có hiệu lực, các nền tảng AI sẽ phải tuân thủ tiêu chuẩn đạo đức công nghệ cao hơn, báo cáo rủi ro thường xuyên và chịu trách nhiệm pháp lý đầy đủ trước các nội dung do AI tạo ra. Giới chuyên gia nhận định, Trung Quốc đang theo đuổi mô hình “AI kiểm soát chặt - phát triển có định hướng”. Điều này phản ánh quan điểm của Trung Quốc là công nghệ phải phục vụ lợi ích xã hội chứ không được gây ra bất ổn.
Những thách thức từ mặt trái công nghệ nói chung, AI nói riêng, mà Trung Quốc đang đối mặt cũng là điều mà rất nhiều quốc gia khác đang gặp phải. Nhiều quốc gia trên thế giới, từ Mỹ, châu Âu tới Ấn Độ, đều chật vật trước sự lan rộng của deepfake và tin giả do AI tạo sinh. Đã có những lo ngại rằng các cuộc bầu cử quan trọng của các cường quốc có thể bị ảnh hưởng bởi video hoặc hình ảnh giả mạo.
Trong khi nhiều nước duy trì môi trường Internet tự do và xử lý hậu quả sau khi nội dung lan truyền, Trung Quốc chọn siết chặt ngay từ đầu. Điều này phù hợp với mô hình quản trị ưu tiên ổn định an ninh trật tự xã hội, ổn định chính trị. Dù các quy định chặt chẽ có thể hạn chế phần nào không gian sáng tạo hoặc làm tăng chi phí tuân thủ đối với doanh nghiệp, nhưng lại góp phần giảm thiểu nguy cơ lan truyền thông tin độc hại - yếu tố được Trung Quốc ưu tiên trong bối cảnh xã hội số đang bùng nổ. Trung Quốc chọn giải pháp thiên về kiểm soát chặt chẽ, coi đó là điều kiện cần thiết để đảm bảo ổn định xã hội.
Việc Trung Quốc siết chặt quản lý hình ảnh, video giả mạo tạo ra những tác động đáng kể. Các công ty AI buộc phải đầu tư nhiều hơn vào công nghệ phát hiện deepfake, gắn nhãn nội dung và xây dựng hệ thống giám sát rủi ro. Người dùng cũng có ý thức cảnh giác tốt hơn trước mỗi thông tin tiếp nhận, thay vì chia sẻ tùy tiện. Với khung pháp lý ngày càng hoàn thiện, Trung Quốc hướng tới xây dựng môi trường số sạch hơn, minh bạch hơn, giảm thiểu nguy cơ tin giả lan rộng trong các thời điểm nhạy cảm. Tuy nhiên, các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực AI có thể gặp khó khăn khi phải đáp ứng yêu cầu pháp lý ngày càng chặt chẽ.
Dù vậy, từ góc nhìn của chính quyền Trung Quốc, việc đảm bảo an toàn thông tin và duy trì ổn định xã hội vẫn là ưu tiên cao nhất. Với khung pháp lý được siết chặt, các biện pháp giám sát mạnh mẽ và chế tài nghiêm khắc, Trung Quốc thể hiện quyết tâm không để AI trở thành công cụ gây bất ổn xã hội. Trong kỷ nguyên số mà ranh giới thật - giả ngày càng mong manh và khó phân biệt, mô hình quản lý AI của Trung Quốc có thể trở thành tham khảo cho nhiều quốc gia khác đang tìm cách ứng phó với sự bùng nổ của nội dung giả mạo.
Trong bối cảnh toàn cầu đang đối diện những thách thức từ mặt trái của công nghệ tạo sinh, Trung Quốc chọn cách tiếp cận “sáng tạo đi đôi với ổn định”, ưu tiên kiểm soát rủi ro hơn là tự do thử nghiệm. Dù còn những ý kiến khác nhau, song rõ ràng đây là một chiến lược cho thấy nỗ lực của Trung Quốc trong việc giữ gìn trật tự thông tin và bảo vệ niềm tin xã hội trong thời đại AI phát triển rất nhanh chóng.
