Tổ chức Y tế thế giới lo ngại về biến chủng mới virus SARS-CoV-2 có nguy cơ lan rộng

• Trường học trực tuyến - giải pháp hữu hiệu trong thời kỳ đại dịch Covid-19
• Các quốc gia phải “trả giá đắt” vì dỡ bỏ giãn cách, mở cửa trở lại quá sớm

Biến chủng mới của virus SARS-CoV-2 có thể cản trở những nỗ lực phòng, chống đại dịch Covid-19 trên toàn thế giới

Biến chủng B.1.1.529 nguy hiểm thế nào?

Tại một diễn biến mới nhất, ngày 25-11, Chính phủ Anh đưa thêm 6 quốc gia châu Phi vào “danh sách đỏ” về hoạt động đi lại sau khi cơ quan y tế nước này cho rằng chủng B.1.1.529 là “biến chủng tồi tệ nhất”. Vùng Scotland yêu cầu toàn bộ người đến từ các quốc gia trên phải tự cách ly và xét nghiệm PCR hai lần. Những ai đến Scotland sau 4h sáng 27-11 sẽ phải cách ly tại khách sạn. Ngoài ra, những người đến Anh trong những ngày qua sẽ được truy vết và đề nghị xét nghiệm để tránh gây ra chuỗi lây nhiễm mới.

Chính phủ Israel cùng ngày cũng ra thông báo đưa một loạt quốc gia ở miền Nam châu Phi vào diện “cảnh báo đỏ” liên quan đến dịch bệnh Covid-19 bao gồm Nam Phi, Lesotho, Botswana, Zimbabwe, Mozambique, Namibia và Eswatini. Theo đó, những người nước ngoài đến từ 7 quốc gia này sẽ không được phép nhập cảnh vào Israel… Thủ tướng Israel Naftali Bennett đề nghị “chuẩn bị cho khả năng dừng toàn bộ chuyến bay đi và đến từ các quốc gia này đến Israel, hoặc một phương án khác để ngăn chặn chủng virus mới lan đến Israel” - Times of Israel đưa tin.

Cũng trong ngày 25-11, Bộ trưởng Bộ Y tế Nam Phi thông báo đã xác định được một biến chủng Covid-19 mới rất nguy hiểm với khả năng lây lan rất nhanh ở nhiều khu vực tại quốc gia này. “Ban đầu nó chỉ là một vài ổ dịch nhỏ, nhưng từ ngày 24-11 trở đi, dữ liệu lây nhiễm từ các nhà khoa học khẳng định rằng họ đang theo dõi một biến chủng mới. Hiện tại vẫn chưa rõ biến chủng mới, tạm được gọi B.1.1.529 bắt nguồn từ đâu” - Bộ trưởng Bộ Y tế Nam Phi Joe Phaahla thông tin.

Nam Phi, cũng giống như nhiều quốc gia trong khu vực đã phải chịu đựng 3 “làn sóng” dịch Covid-19 hết sức nghiêm trọng khi đại dịch bùng phát. Với số ca nhiễm trên toàn quốc hiện ở mức thấp và tỷ lệ dương tính dưới 5%, các chuyên gia y tế nhận định trong thời gian tới “làn sóng” lần thứ 4 sẽ không thể tránh khỏi, vì tỷ lệ phủ vaccine phòng Covid-19 đang ở mức quá thấp.

Vậy biến chủng B.1.1.529 là gì và nguy hiểm thế nào? Câu hỏi này được Tiến sĩ Maria Van Kerkhove, Trưởng nhóm kỹ thuật ứng với phó với đại dịch Covid-19 của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) nhận định: “Chúng tôi chưa có nhiều cơ sở dữ liệu thông tin về biến chủng B.1.1.529. Những gì chúng ta biết là biến chủng này có số lượng lớn đột biến. Sự tồi tệ nhất đáng lo ngại là khi có quá nhiều đột biến sẽ khiến nó có thể tác động đến cách thức hoạt động của virus SARS-CoV-2”.

B.1.1.529 được phát hiện lần đầu ở Botswana. Biến chủng này có tới 32 đột biến ở protein gai, thành phần giúp virus bám vào tế bào cơ thể, làm dấy lên lo ngại về khả năng né tránh vaccine của virus. Các đột biến ở protein gai có thể làm thay đổi khả năng của virus truyền bệnh cho các tế bào cơ thể người và lây lan hoặc cũng có thể làm cho các tế bào miễn dịch khó tấn công lại mầm bệnh. Với 32 đột biến, B.1.1.529 là biến chủng nhiều đột biến nhất từ trước đến nay của virus SARS-CoV-2. Nhà virus học, TS Tom Peacock tại trường Đại học Hoàng gia London (Vương quốc Anh) nhận định: “Biến chủng B.1.1.529 là cụm đột biến với lượng protein gai thật sự khủng khiếp. Lượng đột biến rất cao của biến chủng rất đáng lo ngại”.

Virus sẽ lây nhiễm dễ dàng hơn?

Biến chủng mới B.1.1.529 chứa hàng loạt đột biến như K417N, N501Y, N440K, G446S... Trong đó, đột biến K417N từng xuất hiện ở biến thể Delta. Đột biến ảnh hưởng đến một vùng của protein S mà virus dùng để xâm nhập tế bào, được gọi là vùng liên kết thụ thể (phân tử protein). Khu vực này quyết định độ bám dính của virus với tế bào. K417N được cho là “giúp sức” cho SARS-CoV-2 tạo liên kết mạnh mẽ hơn giữa chính nó và vật chủ. Virus sẽ lây nhiễm dễ dàng hơn.

Đột biến N501Y cũng có trong biến thể Alpha, giúp virus gắn vào tế bào người. Điều này giải thích tại sao những biến thể mới nói chung có vẻ dễ lây lan hơn. Tuy nhiên, đó chỉ là một trong nhiều đột biến ở cả hai biến thể khiến các nhà khoa học lo ngại virus ít nhạy cảm hơn với vaccine hoặc phương pháp điều trị.

Đột biến N440K giúp virus trở nên mạnh mẽ, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng sau khi nhiễm virus SARS-CoV-2. Theo các báo cáo, độc lực của nó cao gấp 15 lần so với các biến thể ban đầu.Thông thường, người mắc Covid-19 đạt đến giai đoạn khó thở, thiếu oxy trong vòng một tuần. Nếu nhiễm virus chứa đột biến N440K, bệnh nhân có thể chuyển nghiêm trọng chỉ trong vòng từ 3 đến 4 ngày.

Biến chủng B.1.1.529 còn chứa tới hai đột biến là P681H và N679K ở vị trí phân cắt furin (vị trí giúp virus thuận lợi xâm nhập vào tế bào). Đây là lần đầu tiên giới khoa học ghi nhận hai đột biến này trong một biến chủng. P681H từng xuất hiện trong biến chủng Mu và Alpha, làm tăng khả năng lây truyền của virus. Tuy nhiên, hiện các nghiên cứu còn dang dở, chưa được giới hàn lâm bình xét chính thức. Vì vậy, không thể kết luận về vai trò của P681H với virus ở thời điểm này. Kể từ khi xuất hiện, biến chủng mới B.1.1.529 đã gây ra 10 ca mắc Covid-19 tại 3 quốc gia và vùng lãnh thổ gồm 3 ca ở Botswana, 6 ở Nam Phi và 1 ở Hồng Kông (Trung Quốc), tất cả người nhiễm đều có lịch sử đi lại đến Nam Phi.

Nam Phi đang là quốc gia ghi nhận số bệnh nhân mắc biến chủng B.1.1.529 nhiều nhất thế giới

Các nhà khoa học nói gì về biến chủng B.1.1.529?

Các chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hiện vẫn đang theo dõi B.1.1.529 và sẽ xem xét quyết định có xếp biến chủng này vào nhóm biến thể đáng quan tâm (VOI) hay biến thể đáng lo ngại (VOC). Sau đó, WHO sẽ đặt tên cho biến chủng này theo bảng chữ cái Hy Lạp, giống các biến thể Alpha, Delta... Cùng với đó, cơ quan Y tế Anh cho biết cũng đang điều tra một biến thể mới. “Chúng tôi cần thêm dữ liệu nhưng đang thực hiện các biện pháp phòng ngừa” - Bộ trưởng Bộ Y tế Sajid Javid cho biết.

“Biến chủng mới này có khả năng phát triển trong quá trình nhiễm trùng của một người bị tổn thương miễn dịch, có thể là ở một bệnh nhân HIV/AIDS chưa được điều trị. Hiện tại nó cần được theo dõi sát và phân tích, nhưng không có lý do để lo lắng quá mức trừ khi nó bắt đầu tăng tần suất trong tương lai gần” - Giáo sư Francois Balloux, Giám đốc Viện Di truyền học UCL (Vương quốc Anh) cho biết. Trong khi đó, nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng của biến thể mới, nhà dịch tễ học Eric Feigl-Ding nói rằng tỷ lệ dương tính với dịch Covid-19 ở Nam Phi đã tăng từ 1% lên 30% chỉ trong 1 tuần.

“Một đặc tính quan trọng của virus mà chúng ta chưa biết là khả năng lây nhiễm của nó. Lẩn tránh miễn dịch chỉ là một phần của bức tranh về những gì có thể xảy ra” - Giáo sư vi sinh học lâm sang Ravi Gupta thuộc trường Đại học Cambridge (Vương quốc Anh) nhận định.