Thuật trị quốc của hoàng đế Minh Mạng qua di sản tư liệu châu bản triều Nguyễn

0:00 / 0:00
0:00
  • Nam miền Bắc
  • Nữ miền Bắc
  • Nữ miền Nam
  • Nam miền Nam
ANTD.VN -  Trung tâm Lưu trữ quốc gia I và Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp tổ chức Triển lãm “ Thuật trị quốc của hoàng đế Minh Mạng qua di sản tư liệu châu bản triều Nguyễn”.

Cách nay 200 năm, thời vua Minh Mạng, nước Đại Nam được coi là một trong những cường quốc khu vực Đông Nam Á. Đó là thời kì hùng mạnh cuối cùng của chế độ quân chủ trong lịch sử Việt Nam.

Lịch sử đã đi qua nhưng dấu ấn của vua Minh Mạng về công cuộc cải cách, những thuật hay sách tốt, trị quốc an dân vẫn còn in dấu trong từng trang châu bản triều Nguyễn - Di sản tư liệu thế giới.

Thông qua nguồn sử liệu này cùng những hình ảnh tiêu biểu, Trung tâm Lưu trữ quốc gia I phối hợp với Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế tổ chức triển lãm “Thuật trị quốc của hoàng đế Minh Mạng qua di sản tư liệu châu bản triều Nguyễn” nhằm làm sống dậy câu chuyện trị quốc an dân của ông một cách chân thực.

Tư liệu trưng bày tại triển lãm

Tư liệu trưng bày tại triển lãm

Sau khi kế nghiệp, vua Minh Mạng ngày đêm trăn trở kế sách trị quốc an dân, mong muốn đưa đất nước trở thành quốc gia hùng mạnh. Noi theo lời người xưa nói: “Từ vua cho đến thứ dân, ai ai cũng đều lấy sự sửa mình làm gốc” nên vua Minh Mạng bắt đầu con đường trị quốc an dân từ chính việc tu thân và tề gia.

Điều này được ghi chép lại tại bản tấu ngày 29/11/1820 (năm Minh Mạng thứ nhất) của Đinh Nguyễn Phiên về việc vâng chỉ lập phả ngọc, hay Kim khắc đế hệ thi gồm 13 trang đúc năm Minh Mạng thứ 4 (1823), bản Phụng chỉ ngày 11/7/1823 năm Minh Mạng thứ 4 của Hoàng Quýnh ở văn thư phòng về việc giao Tôn nhân phủ chọn người cao tuổi, có đức hạnh, có thể dạy bảo con em để bầu làm tộc trưởng...

Có thể hiểu rằng, con đường trị quốc an dân của vua Minh Mang được bắt đầu từ chính việc tu dưỡng bản thân và tề gia. Ngay khi lên ngôi, ông bắt đầu cho soạn ngọc phả, lập Phủ tôn nhân để quản lý, trông coi các việc trong Hoàng tộc. Sau đó, ông cho bầu tộc trưởng để dạy dỗ con em và đặt rõ quy định, đề ra khuôn phép khiến trên dưới có thứ bậc.

Đối với việc trị nước, vua Minh Mạng là người quyết đoán. Ông cải cách hành chính từ trung ương tới địa phương. Vua Minh Mạng cải tổ lại hệ thống Lục bộ, đổi Văn thư phòng thành Nội các, lập Viện Cơ mật để tư vấn và tham mưu cho mình. Đồng thời, ông thiết lập hệ thống giám sát từ trung ương xuống địa phương và bộ máy tư pháp chuyên lo về hình luật.

Vua Minh Mạng đã từng bước thận trọng nhưng kiên quyết thực hiện cải cách hành chính ở chính quyền địa phương nhằm chuyển chế độ quân chủ phân quyền sang chế độ quân chủ trung ương tập quyền.

Năm 1831 - 1832, vua cho bãi bỏ chức Tổng trấn Bắc thành và Tổng trấn Gia Định thành, đổi các trấn thành tỉnh. Cùng với đó, ông tiến hành đặt quan chức ở cấp tỉnh cho phù hợp với thực tại.

Đối với vùng thượng du, vua Minh Mạng cho nhất thể hóa về mặt hành chính cùng với đồng bằng, thu thuế của người dân tộc thiểu số như người Kinh.

Lần đầu tiên, đơn vị hành chính được thống nhất trên toàn quốc với 30 tỉnh và 1 phủ. Đến nay, công cuộc cải cách này vẫn còn nhiều giá trị và ý nghĩa.

Bên cạnh đó, vua Minh Mạng thực hiện cải cách trong phiên chế quân đội và có nhiều chủ trương, quyết sách hay về kinh tế, giáo dục, an sinh xã hội để đưa nước Đại Nam tiến đến sự giàu mạnh. Ông đưa ra những chính sách khuyến nông, khai hoang lập ấp. Công cuộc khai hoang thành công nhất dưới thời vua Minh Mạng là lập được 2 huyện ven biển Kim Sơn (Ninh Bình) và Tiền Hải (Thái Bình).

Vua Minh Mạng (1791-1841)

Vua Minh Mạng (1791-1841)

Đồng thời, vua Minh Mạng cũng là người luôn chăm lo đến đời sống nhân dân. Ông đặt quy định tâu báo giá gạo hàng tháng để kịp thời điều hòa giá gạo ở các địa phương khiến dân bớt đói khổ, khó khăn. Vào những năm mất mùa, đói kém, ông vội vàng sai người phát chẩn và miễn giảm thuế.

Trong 21 năm vua Minh Mạng tại vị, dẫu trong nước còn nhiều biến động, những cơn binh lửa chưa thể tắt dừng nhưng chúng ta cũng không thể phủ nhận những nỗ lực và cố gắng của ông nhằm xây dựng một quốc gia hùng mạnh, dân được an cư lạc nghiệp.

Trong cuốn sách "Vua Minh Mạng", tác giả Marcel Gaultier (1900-1960) – nhà văn và từng là biên tập viên của Ban Dân sự Đông Dương thời Pháp thuộc đã đưa ra nhận xét: “Trong một xã hội mới, Minh Mạng vẫn là con người của thế giới cũ. Không thể hiểu được tính cách của vị vua này nếu trước hết ta không đặt ông vào bối cảnh quen thuộc, trong thời đại và trong thế kỉ của ông. Minh Mạng không để lại trong lịch sử 1 bí ẩn nào cả, ông chỉ đã và vẫn chưa được đánh giá đúng”.

Để làm rõ thuật cai trị đất nước của hoàng đế Minh Mạng, triển lãm chia làm 3 phần: Tu thân - Tề gia, Trị quốc, Bình thiên hạ.

Triển lãm công bố lần đầu gần 100 phiên bản tài liệu châu bản, tư liệu và hình ảnh tiêu biểu góp phần làm sáng tỏ “thuật trị quốc” và vai trò, dấu ấn của vua Minh Mạng trong lịch sử.

Với việc công bố nguồn sử liệu một cách hệ thống về sự nghiệp trị quốc an dân của vua Minh Mạng, triển lãm sẽ giúp công chúng có cái nhìn gần hơn với sự thật lịch sử.

Triển lãm diễn ra từ ngày 9/6/2022 đến hết ngày 31/8/2022 tại Vườn Thiệu Phương, Đại Nội, Huế.