 |
Nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản Sanae Takaichi đang đối mặt với nhiều thách thức cần vượt qua |
Dấu mốc lịch sử trên chính trường Nhật Bản
Ngày 4-10 đã trở thành một dấu mốc đặc biệt trong lịch sử chính trị Nhật Bản khi bà Sanae Takaichi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do (LDP), chính đảng cầm quyền gần như liên tục kể từ sau Thế chiến thứ hai. Chiến thắng đã đồng nghĩa với việc bà trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản, mở ra một chương mới cho nền chính trị nước này.
Trước đó, sau khi Thủ tướng Shigeru Ishiba từ chức do để mất đa số tại cả Thượng viện lẫn Hạ viện, chính trường Nhật Bản rơi vào tình trạng bất ổn. Trong khi nền kinh tế trì trệ, đồng yên mất giá, dân số già hóa nhanh, nợ công vượt mức 250% GDP… tất cả những điều đó đang là thách thức lớn lên chính phủ mới.
Cuộc bầu cử nội bộ năm nay có 5 ứng viên, nhưng tâm điểm là 2 gương mặt tiêu biểu là bà Sanae Takaichi, đại diện cho phe bảo thủ truyền thống, và ông Shinjiro Koizumi, biểu tượng của thế hệ trẻ cải cách, con trai cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi. Sau hai vòng bỏ phiếu, bà Sanae Takaichi giành chiến thắng nhờ sự ủng hộ mạnh mẽ từ các tổ chức cơ sở đảng và cử tri nông thôn bảo thủ. Dù vẫn còn những băn khoăn về khả năng lãnh đạo của bà Sanae Takaichi, nhưng kết quả này cho thấy xu hướng tìm kiếm một “bàn tay thép” có thể chấn chỉnh bộ máy và khôi phục lòng tin công chúng.
Là chính trị gia gần gũi với cố Thủ tướng Shinzo Abe, bà Sanae Takaichi được xem là người kế thừa trung thành di sản chính trị của ông. Bà từng tuyên bố, “sẽ hoàn thiện giấc mơ còn dang dở của Thủ tướng Abe”, thể hiện rõ đường lối dân tộc chủ nghĩa và ý chí củng cố vị thế toàn cầu của Nhật Bản.
Ngay sau khi trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản, bà Sanae Takaichi đã phải đối mặt với hàng loạt thách thức, trong đó quan trọng nhất là phải vực dậy nền kinh tế đang ì ạch suốt hơn một thập niên. Chính sách “Abenomics” từng tạo đà phục hồi nhưng không giải quyết được căn nguyên: năng suất thấp, dân số già hóa, và sức mua suy giảm. Hiện nay, tăng trưởng GDP của Nhật Bản gần như chững lại, lạm phát tăng cao, còn đồng yên rơi xuống mức thấp nhất trong 30 năm.
Trong họp báo đầu tiên sau khi đắc cử, tân Thủ tướng Sanae Takaichi tuyên bố, sẽ phát hành thêm trái phiếu chính phủ để đầu tư mạnh vào công nghệ mới, năng lượng sạch, nông nghiệp thông minh và an ninh kinh tế. Bà đặt mục tiêu “tăng gấp đôi quy mô nền kinh tế Nhật trong 10 năm”. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lo ngại kế hoạch này khó khả thi, khi nợ công đã vượt 260% GDP, mức cao bậc nhất thế giới.
Cùng với đó, đảng cầm quyền LDP đang suy giảm vị thế trên chính trường sau hàng loạt bê bối tài chính, xung đột phe phái và cải cách chưa đạt kết quả. Giới trẻ và tầng lớp trung lưu thành thị, lực lượng từng ủng hộ mạnh mẽ LDP, đang có xu hướng xa rời đảng này.
Trong bối cảnh đó, bà Sanae Takaichi không chỉ phải điều hành đất nước mà còn phải “chữa lành” đảng cầm quyền, củng cố liên minh với đảng Komeito để duy trì đa số trong Quốc hội. Nếu không thành công, chính phủ của bà có thể trở thành “nội các ngắn hạn”, tương tự nhiều người tiền nhiệm trước thời ông Abe.
Kỳ vọng vào làn gió đổi mới thực sự
Có thể nói, việc bà Sanae Takaichi trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản là dấu mốc mang tính biểu tượng. Tuy nhiên, bản thân bà Sanae Takaichi lại có quan điểm khá bảo thủ về các vấn đề xã hội như hôn nhân đồng giới, đổi họ sau kết hôn hay vai trò phụ nữ trong gia đình. Điều này có thể khiến bà mất đi sự ủng hộ từ cử tri trẻ và giới nữ, nhóm đang kỳ vọng một làn gió đổi mới thực sự. Nhiều chuyên gia cho rằng, nếu chỉ dừng lại ở biểu tượng, việc có nữ lãnh đạo có thể chưa đủ để thay đổi tư duy xã hội về vai trò của phụ nữ, nhất là việc phụ nữ tham gia chính trường.
Để “Womenomics” - chính sách tăng cường vai trò phụ nữ trong kinh tế, tiếp tục có ý nghĩa, tân Thủ tướng Sanae Takaichi phải tạo điều kiện thực chất hơn cho phụ nữ tham gia lãnh đạo, thúc đẩy môi trường làm việc linh hoạt và cải thiện chính sách phúc lợi, điều mà nhiều chính phủ tiền nhiệm chưa làm được.
Trên trường quốc tế, Nhật Bản đang ở giữa một bản đồ địa chính trị nhiều biến động. Nhật Bản có nhiều “va chạm”, “xung khắc” với Trung Quốc trong tranh chấp lãnh thổ cũng như các vấn đề khu vực và quốc tế, song lại vẫn cần giữ quan hệ ổn định với nước này như là một đối tác thương mại lớn nhất và là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng khu vực. Bà Sanae Takaichi buộc phải duy trì sự cân bằng giữa cứng rắn về an ninh và mềm dẻo về kinh tế.
Mặt khác, quan hệ với Mỹ, đồng minh chiến lược lâu năm, cũng đang thay đổi dưới thời Tổng thống Donald Trump, người yêu cầu Tokyo “chia sẻ nhiều hơn chi phí quốc phòng”. Trong khi đó, quan hệ Nhật - Hàn vừa được cải thiện mong manh, có thể lại căng thẳng nếu nữ Thủ tướng nhấn mạnh quá mức yếu tố dân tộc chủ nghĩa.
Ngay sau chiến thắng, tân Thủ tướng Sanae Takaichi tuyên bố: “Chúng ta sẽ biến những lo lắng của người dân thành hy vọng”. Trong buổi họp báo ra mắt nội các, bà đưa ra hàng loạt cam kết cụ thể. Trong đó, với ưu tiên hàng đầu là kinh tế, bà Sanae Takaichi cho biết sẽ phát hành trái phiếu chính phủ cho đầu tư hạ tầng số, năng lượng sạch, quốc phòng và công nghệ bán dẫn; thúc đẩy tự chủ kinh tế, giảm phụ thuộc chuỗi cung ứng Trung Quốc.
Về an ninh, Chính phủ mới do nữ Thủ tướng đứng đầu sẽ tăng chi tiêu quốc phòng, củng cố hợp tác trong khuôn khổ Bộ Tứ Kim cương (QUAD - gồm Mỹ, Nhật, Ấn Độ và Australia), nâng cao năng lực an ninh mạng, không gian và trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, giữ vững liên minh Mỹ - Nhật, cũng như thúc đẩy “đối thoại ổn định” với Trung Quốc và Hàn Quốc, mở rộng hợp tác công nghệ với ASEAN và Ấn Độ.
Đáng chú ý, nữ Thủ tướng tuyên bố sẽ bổ nhiệm các đối thủ trong cuộc bầu cử LDP vào nội các mới, thể hiện tinh thần hòa giải, đồng thời cam kết xây dựng chính phủ “vì dân, minh bạch và liêm chính” nhằm khôi phục uy tín của đảng sau loạt bê bối.
Việc bà Sanae Takaichi trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên là một bước ngoặt lớn trong lịch sử chính trị Nhật Bản. Song, điều đó cũng đưa bà vào vị trí phải cầm lái để đưa con thuyền đất nước phải vượt qua những “sóng gió” đầy thách thức như: phục hồi kinh tế, tái thiết niềm tin, cải cách xã hội và định vị lại vai trò quốc tế của Nhật giữa cục diện cạnh tranh Mỹ - Trung.
Sự thành công của nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản không chỉ đo bằng các chỉ số kinh tế hay chính sách đối ngoại, mà còn ở khả năng truyền cảm hứng và niềm tin cho người dân Nhật Bản. Như đánh giá của giới quan sát, nếu bà Sanae Takaichi có thể kết hợp ý chí mạnh mẽ với sự mềm dẻo trong đối thoại, Nhật Bản có thể bước vào thời kỳ phục hưng mới. Ngược lại, nếu thất bại trong việc hàn gắn nội bộ và khơi dậy niềm tin xã hội, bà có thể trở thành “biểu tượng lịch sử ngắn ngủi”.
Từ thành phố cổ Nara - quê hương của bà Sanae Takaichi và là nơi khởi nguồn văn hóa Nhật Bản, đến Dinh Thủ tướng tại Tokyo, hành trình của nữ Thủ tướng đầu tiên của đất nước Mặt trời mọc là câu chuyện về ý chí và bản lĩnh của người phụ nữ Nhật trong thế kỷ XXI. Nhưng phía trước con đường của bà vẫn nhiều chông gai để vững bước trên con đường hướng tới một nước Nhật tự tin, năng động và đoàn kết hơn trong kỷ nguyên mới.
