- Mỹ: Nhiều cơ quan đổ lỗi đảng Dân chủ về tình trạng đóng cửa chính phủ
- Những hệ lụy từ việc Chính phủ Mỹ đóng cửa do bế tắc ngân sách
Làn sóng sa thải hàng loạt và nỗi bất an trong xã hội Mỹ
Tới ngày 6-10, Chính phủ Mỹ đã bước sang ngày thứ năm đóng cửa một phần mà chưa có dấu hiệu đột phá nào trong đàm phán ngân sách. Đảng Dân chủ kiên quyết giữ lập trường về các chương trình phúc lợi xã hội, trong khi đảng Cộng hòa của Tổng thống Donald Trump vẫn cứng rắn yêu cầu cắt giảm chi tiêu ở các lĩnh vực bị cho là “kém hiệu quả”.
 |
Chính phủ Mỹ đóng cửa đã dẫn tới những hệ lụy tiêu cực cho nước Mỹ cũng như thế giới |
Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett ngày 5-10 cảnh báo làn sóng sa thải nhân viên liên bang là “bước đi bắt buộc” nếu Quốc hội không đạt được thỏa thuận. Ước tính khoảng 750.000 nhân viên liên bang bị buộc nghỉ việc tạm thời, và một phần có thể mất việc vĩnh viễn nếu kế hoạch tinh giản biên chế của Nhà Trắng được thông qua.
Các cơ quan dân sinh như Bộ Giáo dục, Cơ quan Bảo vệ Môi trường, Bộ Y tế và Dịch vụ Xã hội buộc phải ngừng hoạt động. Hàng triệu người dân có nguy cơ không được tiếp cận dịch vụ công thiết yếu, từ cấp hộ chiếu, giấy phép kinh doanh, đến hỗ trợ sinh viên.
Bầu không khí lo lắng bao trùm giới công chức, nhất là khi Tổng thống Donald Trump sau khi trở lại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ thứ 2 đã mạnh tay tinh gọn bộ máy, nhân sự Chính phủ liên bang. Từ đầu năm 2025, chính quyền Tổng thống Donald Trump đặt mục tiêu cắt giảm 300.000 biên chế trong tổng số 2,4 triệu nhân viên liên bang. Hơn 150.000 người đã nghỉ việc tự nguyện theo các gói hỗ trợ. Lần đóng cửa này của Chính phủ Mỹ, theo giới phân tích, là “cơ hội vàng” để Nhà Trắng thúc đẩy chiến lược “chính phủ nhỏ”, giảm chi, tinh gọn bộ máy.
Song mặt trái của chiến lược ấy là nguy cơ suy giảm năng lực điều hành quốc gia. Khi hàng loạt cơ quan ngừng hoạt động, công tác quản lý kinh tế, an ninh, y tế công cộng và an sinh xã hội bị gián đoạn. Hậu quả là niềm tin người dân vào hiệu quả của bộ máy liên bang suy giảm mạnh.
Việc Chính phủ Mỹ bị đóng cửa những bộ phận không thiết yếu đã làm cho hàng trăm nghìn công chức không được trả lương đúng hạn, nhiều gia đình rơi vào cảnh thiếu thốn. Các dịch vụ an sinh, y tế công cộng, trợ cấp thất nghiệp hay hỗ trợ người nghèo bị gián đoạn.
Trong các đợt đóng cửa trước, hàng triệu người từng mất quyền tiếp cận chương trình hỗ trợ lương thực (SNAP) hay trợ cấp thất nghiệp. Lần này, quy mô còn lớn hơn, làm gia tăng nguy cơ bất ổn xã hội.
Các tổ chức dân sự cảnh báo, nếu tình trạng kéo dài, niềm tin công chúng sẽ sụp đổ, đặc biệt trong nhóm thu nhập thấp và người nhập cư vốn phụ thuộc vào các chương trình liên bang. Đây có thể là “mồi lửa” cho làn sóng biểu tình trong bối cảnh chính trị Mỹ đang phân cực sâu sắc.
Nền kinh tế Mỹ đối mặt cú sốc dây chuyền
Các lần chính phủ Mỹ đóng cửa trước đây thường không để lại tác động lâu dài. Nhưng bối cảnh 2025 lại khác khi lạm phát vẫn cao, lãi suất biến động, thị trường việc làm yếu. Việc chính phủ tê liệt kéo dài có thể khiến GDP Mỹ giảm mạnh, niềm tin tiêu dùng sụt giảm và thị trường tài chính hỗn loạn. Hãng CNN ước tính, mỗi tuần chính phủ đóng cửa có thể khiến GDP Mỹ giảm 0,2%, tương đương thiệt hại hàng chục tỷ USD. Nếu kéo dài vài tuần, tốc độ tăng trưởng cả năm 2025 có thể giảm đáng kể.
Việc hàng trăm nghìn nhân viên bị mất thu nhập cũng kéo giảm tiêu dùng vốn chiếm hơn 2/3 GDP Mỹ. Chuyên gia kinh tế nhận định, việc sa thải hàng loạt nhân viên liên bang là rủi ro kinh tế lớn, có thể đẩy Mỹ tới bờ suy thoái nếu kéo dài. Nghiêm trọng hơn, các cơ quan như Cục Thống kê Lao động (BLS) hay Cục Phân tích Kinh tế (BEA) ngừng hoạt động khiến Cục Dự trữ Liên bang (FED) thiếu dữ liệu để ra quyết định lãi suất. FED buộc phải “mò mẫm trong bóng tối”, dễ đưa ra quyết định sai lệch, làm gia tăng rủi ro lạm phát hoặc suy thoái sớm.
Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC), một cơ quan của Chính phủ Mỹ, hiện chỉ duy trì khoảng 9% nhân sự, khiến hàng loạt hồ sơ IPO bị hoãn vô thời hạn. Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) cũng phải dừng giám sát, khiến thị trường phái sinh thiếu minh bạch, nhà đầu tư hoang mang.
Doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt là nhóm phụ thuộc vào các khoản vay của Cơ quan Doanh nghiệp nhỏ (SBA), không thể tiếp cận vốn. Cấp phép xuất khẩu, kiểm định sản phẩm, giám sát an toàn thực phẩm đều đình trệ, kéo theo gián đoạn chuỗi cung ứng và sản xuất.
Nếu tình trạng Chính phủ đóng cửa kéo dài, niềm tin kinh doanh suy sụp, đầu tư giảm, kéo theo nguy cơ suy thoái toàn diện. Là trung tâm tài chính của thế giới, khi Chính phủ liên bang Mỹ đóng cửa, hệ thống kinh tế toàn cầu bị “vạ lây”. Giới chuyên gia châu Âu ước tính, nếu chính phủ Mỹ ngưng hoạt động 2 tuần, Liên minh châu Âu (EU) có thể mất khoảng 4 tỷ euro GDP, và nếu kéo dài 8 tuần, thiệt hại lên tới 16 tỷ euro do nhu cầu nhập khẩu từ Mỹ giảm.
Chuỗi cung ứng toàn cầu cũng bị gián đoạn khi các thủ tục hải quan Mỹ đình trệ. Các doanh nghiệp phụ thuộc vào thị trường Mỹ, từ châu Á đến châu Âu, phải gánh chi phí phát sinh và nguy cơ phá vỡ hợp đồng.
Ngoài ra, việc đình trệ xử lý visa và viện trợ quốc tế khiến hình ảnh nước Mỹ bị tổn hại. Nhiều dự án viện trợ nhân đạo, đặc biệt ở châu Phi và Trung Đông, có thể tạm ngưng, gây bất ổn tại các khu vực vốn phụ thuộc vào hỗ trợ của Washington.
Có thể thấy, phía sau đợt đóng cửa chính phủ là cuộc đấu quyền lực giữa hai đảng Cộng hòa và Dân chủ chi phối chính trường Mỹ. Tổng thống Donald Trump coi đây là “đòn bẩy” buộc phe Dân chủ nhượng bộ, đồng thời đẩy mạnh mục tiêu tinh giản bộ máy. Trong khi đó, phe Dân chủ cáo buộc Nhà Trắng “chính trị hóa” ngân sách, gây tổn hại người lao động và nền kinh tế.
Hệ quả là niềm tin người dân vào thể chế suy giảm nghiêm trọng. Theo khảo sát Pew Research, chỉ còn 21% người Mỹ tin rằng chính phủ liên bang “hoạt động hiệu quả”. Cuộc khủng hoảng niềm tin này có thể kéo dài, làm xói mòn nền tảng dân chủ Mỹ.
Đặc biệt, bối cảnh bầu cử giữa kỳ 2026 khiến cả hai đảng Cộng hòa và Dân đều cố thể hiện lập trường cứng rắn. Nếu bế tắc kéo dài, uy tín quốc tế của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng nặng nề, nhất là vai trò lãnh đạo tại Quỹ tiền tệ thế giới (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB).
Thị trường chứng khoán toàn cầu đã dao động mạnh ngay sau khi Mỹ tuyên bố đóng cửa. Các nhà đầu tư lo ngại việc thiếu dữ liệu kinh tế khiến FED phải quyết sách tiền tệ mù mờ, làm tăng biến động lãi suất và tỷ giá. Một đợt đóng cửa kéo dài có thể khiến đường cong lợi suất trái phiếu Mỹ đảo ngược, dấu hiệu suy thoái toàn cầu. Việc chậm phê duyệt dự án, cấp phép xuất khẩu và giám sát tài chính khiến dòng vốn quốc tế chững lại. Nhiều tập đoàn đa quốc gia buộc phải hoãn kế hoạch kinh doanh, gây gián đoạn chuỗi giá trị toàn cầu.
Việc Chính phủ Mỹ đóng cửa không đơn thuần là cuộc khủng hoảng ngân sách, mà sâu xa hơn là khủng hoảng niềm tin chính trị. Từ làn sóng sa thải, sụt giảm GDP, gián đoạn dữ liệu, đình trệ tài chính cho đến ảnh hưởng lan ra toàn cầu… tất cả cho thấy mức độ tổn thương của nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Với vai trò, ảnh hưởng rất lớn tới kinh tế thế giới, việc Chính phủ Mỹ đóng cửa không chỉ ảnh hưởng tới quốc gia này mà tác động tiêu cực ra toàn cầu. Bởi vậy, chấm dứt tình trạng đóng cửa chính phủ không chỉ là yêu cầu của người dân Mỹ, nhất là nhân viên Chính phủ, mà còn là mong muốn của cộng đồng quốc tế về một môi trường ổn định cho tăng trưởng kinh tế thế giới.
