- Bộ trưởng Tài chính Mỹ sắp gặp Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong
- Trung Quốc duy trì lập trường về kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, cảnh báo đáp trả Mỹ
Những tín hiệu “xuống thang” rõ rệt
Trong động thái thể hiện tín hiệu tích cực trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 17-10 xác nhận sẽ gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) vào cuối tháng 10 này, đầu tháng 11 tới tại Hàn Quốc, đồng thời thừa nhận mức thuế 100% mà ông đề xuất áp lên hàng hóa Trung Quốc “không phải là giải pháp lâu dài”. Trả lời kênh Fox Business Network, ông Donald Trump nhấn mạnh, cần “một thỏa thuận công bằng” và khẳng định “nếu Trung Quốc muốn, chúng tôi cũng thích đối thoại với Trung Quốc”.
 |
Đã có những tín hiệu rõ ràng về sự xuống thang căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc |
Những phát biểu này được xem là bước “quay xe” đáng chú ý, sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump vừa công bố kế hoạch áp thuế bổ sung 100% lên hàng hóa Trung Quốc và thắt chặt kiểm soát xuất khẩu phần mềm chiến lược. Đây là phản ứng của Mỹ trước việc Bắc Kinh siết chặt xuất khẩu đất hiếm, nhóm nguyên tố then chốt trong sản xuất chip, điện thoại thông minh hay thiết bị quốc phòng.
Cùng với việc thừa nhận thuế cao là “không bền vững”, Tổng thống Donald Trump cũng liên tục phát đi thông điệp hòa giải, ca ngợi nhà lãnh đạo Trung Quốc và khẳng định “hai bên cần một thỏa thuận công bằng”. Ngay lập tức, thị trường chứng khoán Mỹ phục hồi sau nhiều phiên giảm điểm, cho thấy tâm lý nhà đầu tư đang kỳ vọng căng thẳng sẽ hạ nhiệt.
Kênh đối thoại giữa hai nước cũng đã được nối lại khi Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent xác nhận đã có cuộc điện đàm “thẳng thắn và xây dựng” với Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong vào ngày 18-10, đồng thời cho biết hai bên sẽ tổ chức vòng đàm phán trực tiếp “sớm nhất có thể”, có thể tại Malaysia trong tuần tới. Ông Scott Bessent khẳng định: “Tôi lạc quan, hiện chúng tôi đang trao đổi ở cấp rất cao và có nhiều tiếp xúc tích cực”.
Theo Tân Hoa xã, Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cũng tham gia cuộc điện đàm. Cả hai bên đồng ý tiếp tục đối thoại, chuẩn bị cho cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Donald Trump và ông Tập Cận Bình bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc bắt đầu vào cuối tháng này. Bắc Kinh được cho là sẵn sàng “xem xét lại” chính sách đất hiếm nếu Washington thể hiện thiện chí giảm thuế.
Mong chờ sự hạ nhiệt Mỹ - Trung Quốc
Từ khi trở lại Nhà Trắng đầu năm 2025, Tổng thống Donald Trump tiếp tục đẩy mạnh chính sách “Nước Mỹ trên hết”, trong đó thương mại được xem là “vũ khí” để giành lợi thế chiến lược. Cũng như nhiệm kỳ đầu (2017-2021), chính quyền Tổng thống Donald Trump đã sử dụng thuế quan như công cụ gây sức ép với các đối tác, nhất là Trung Quốc.
Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung từng bùng phát mạnh trong giai đoạn 2018-2019, khiến kim ngạch thương mại song phương giảm từ 635 tỷ USD xuống còn 499 tỷ USD vào năm 2023, tức giảm hơn 21%. Đầu tư hai chiều lao dốc, nhiều doanh nghiệp phải dịch chuyển sản xuất sang các nước thứ ba.
IMF cho rằng, đây là cuộc chiến “lưỡng bại câu thương”, cuộc chiến mà không ai giành chiến thắng. Tại Mỹ, thuế quan khiến giá hàng nhập khẩu tăng mạnh, đẩy lạm phát lên cao. Ở chiều ngược lại, Trung Quốc - nền kinh tế phụ thuộc lớn vào xuất khẩu - cũng chịu tổn thương sâu sắc. Đáng lo hơn, thất nghiệp thanh niên tăng cao, tạo áp lực xã hội và buộc Trung Quốc phải kích thích kinh tế mạnh tay.
Trong bối cảnh đó, nếu vòng xoáy thuế quan tiếp tục leo thang, thiệt hại sẽ không chỉ giới hạn trong song phương. Theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), việc hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đối đầu có thể khiến GDP toàn cầu mất tới 4.700 tỷ USD trong 5 năm, tương đương gần 5% sản lượng toàn cầu.
Do đó, việc chính quyền Tổng thống Donald Trump phát đi tín hiệu “xuống thang” được giới quan sát đánh giá là bước đi thực dụng. Cuộc chiến thuế quan không mang lại hiệu quả như kỳ vọng mà còn gây thiệt hại cho doanh nghiệp Mỹ và cử tri, lực lượng mà ông Donald Trump cần duy trì sự ủng hộ trước bầu cử giữa kỳ năm 2026. Từ góc nhìn chiến lược, cả Washington lẫn Bắc Kinh đều hiểu rằng đối đầu toàn diện là kịch bản không ai mong muốn. Mỹ cần Trung Quốc trong chuỗi cung ứng công nghệ, trong khi Trung Quốc cần thị trường Mỹ để duy trì xuất khẩu và tăng trưởng.
Chính vì vậy, việc khôi phục đối thoại thương mại mang ý nghĩa vượt ra ngoài kinh tế thuần túy. Đó còn là thử thách niềm tin chiến lược giữa hai siêu cường. Cuộc gặp dự kiến giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề Hội nghị APEC, nếu diễn ra suôn sẻ, có thể trở thành bước khởi đầu cho tiến trình “cài đặt lại” quan hệ thương mại Mỹ - Trung trong bối cảnh mới.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent nêu rõ, các biện pháp thuế bổ sung với Trung Quốc (mức thuế 100%) sẽ chưa có hiệu lực cho đến ngày 1-11, qua đó để ngỏ khả năng thay đổi tùy theo diễn biến đối thoại. Phát biểu này được coi là “cửa thoát an toàn” cho cả hai bên, cho phép Mỹ và Trung Quốc có thể tìm kiếm lối ra, tránh phải lún sâu vào vòng xoáy trả đũa nguy hiểm.
Các tổ chức quốc tế đã nhiều lần cảnh báo về hậu quả nếu căng thẳng Mỹ - Trung vượt tầm kiểm soát. Tổng Giám đốc Thương mại Thế giới (WTO) Ngozi Okonjo-Iweala cho rằng, việc tách rời hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể khiến sản lượng toàn cầu giảm tới 7% trong dài hạn, đồng thời kêu gọi hai nước “kiềm chế và tái cam kết với thương mại đa phương”.
Cùng quan điểm, Tổng Giám đốc IMF Kristalina Georgieva nhấn mạnh việc Trung Quốc hạn chế đất hiếm sẽ gây “tác động hữu hình” đến tăng trưởng toàn cầu, làm gia tăng bất ổn trong bối cảnh thế giới đang đối mặt nhiều khủng hoảng cùng lúc. Người đứng đầu định chế tài chính này khuyến nghị, hai nền kinh tế cần “đặt lợi ích chung của nhân loại lên trên lợi ích ngắn hạn”.
Giới chuyên gia nhận định, nếu Mỹ và Trung Quốc tìm được tiếng nói chung, không chỉ thị trường tài chính toàn cầu được trấn an, mà các lĩnh vực hợp tác khác như biến đổi khí hậu, an ninh chuỗi cung ứng, trí tuệ nhân tạo… cũng có cơ hội được thúc đẩy hợp tác. Trong một thế giới đầy biến động, hợp tác Mỹ - Trung vẫn là nhân tố rất quan trọng cho sự ổn định toàn cầu.
Từ những tín hiệu mới nhất phát đi từ cả Washington và Bắc Kinh có thể thấy, dù vẫn còn khác biệt sâu sắc, cả Mỹ và Trung Quốc đều đang nhận ra rằng đối thoại là lựa chọn đúng hướng. Một cuộc chiến thương mại kéo dài sẽ chỉ làm tổn thương cả hai, khiến nền kinh tế toàn cầu thêm chao đảo và đẩy thế giới vào nguy cơ suy thoái.
Việc Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình đồng ý gặp nhau bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC, cùng các động thái nối lại đàm phán thương mại cấp cao, là bước đi tích cực. Điều đó cho thấy hai siêu cường, dù cạnh tranh gay gắt, vẫn có thể hợp tác khi lợi ích quốc gia và lợi ích toàn cầu song hành.
Trong kỷ nguyên phụ thuộc lẫn nhau sâu sắc, không quốc gia nào có thể “đơn độc thịnh vượng”. Mỹ và Trung Quốc, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, càng không thể. Bởi vậy, việc hạ nhiệt căng thẳng thương mại hôm nay không chỉ giúp tháo ngòi nổ cho cuộc chiến thuế quan, mà còn gửi đi thông điệp tích cực về trách nhiệm toàn cầu, về khả năng cùng tồn tại và phát triển trong hòa bình, ổn định và thịnh vượng.
