- Mong chờ kết quả gì từ cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Nga?
- Nhà Trắng cân nhắc mời ông Zelensky đến cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Nga tại Alaska
Cuộc đua nóng trước thềm thượng đỉnh Nga - Mỹ
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 11-8 đã có các cuộc điện đàm với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman, hai nhà lãnh đạo được đánh giá là giữ lập trường ngoại giao “trung lập”, “thận trọng” đối với cuộc xung đột tại Ukraine. Đây là động thái cho thấy Kiev muốn mở rộng vòng tròn ủng hộ vượt ra ngoài châu Âu và NATO, tìm kiếm tiếng nói từ những quốc gia có sức ảnh hưởng toàn cầu và có quan hệ kinh tế - chính trị đáng kể với Matxcơva.
 |
Cả Nga và Ukraine đều chạy đua ngoại giao để tranh thủ sự ủng hộ tối đa trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ tại Alaska |
Ấn Độ hiện là một trong những khách hàng mua dầu hàng đầu của Nga, trong khi Saudi Arabia từng tự đề cử làm trung gian hòa giải cho xung đột Nga - Ukraine. Theo ông Volodymyr Zelensky, các cuộc trao đổi tập trung vào việc củng cố vị thế của Ukraine trong bất kỳ tiến trình hòa bình nào, đồng thời kêu gọi các bên hạn chế xuất khẩu năng lượng Nga để giảm nguồn lực tài chính phục vụ chiến tranh. Động thái này nối tiếp chuỗi vận động ngoại giao dồn dập của Kiev những ngày qua. Ngày 9-8, lãnh đạo Anh, Pháp, Đức, Italia, Ba Lan, Phần Lan cùng Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã ra tuyên bố chung khẳng định “con đường đến hòa bình” tại Ukraine không thể được quyết định nếu thiếu sự tham gia của Kiev, đồng thời tái khẳng định “cam kết với nguyên tắc không thể thay đổi biên giới quốc tế bằng vũ lực”.
Ngày 12-8, Liên minh châu Âu (trừ Hungary) tiếp tục ra tuyên bố nhấn mạnh quyền tự quyết của Ukraine, yêu cầu mọi giải pháp ngoại giao phải bảo vệ lợi ích an ninh thiết yếu của Kiev và châu Âu, đồng thời chỉ ra rằng “các cuộc đàm phán thực chất chỉ có thể diễn ra trong bối cảnh ngừng bắn hoặc giảm giao tranh”. Đặc biệt, ngày 13-8, tức chỉ 2 ngày trước cuộc gặp lịch sử tại Alaska, Tổng thống Ukraine dự kiến cùng lãnh đạo châu Âu tham dự một hội nghị trực tuyến với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Đây là cơ hội để Kiev trực tiếp truyền đạt lập trường “không nhượng bộ lãnh thổ” tới Nhà Trắng, đồng thời tranh thủ sự cam kết từ Washington và các đồng minh phương Tây.
Trong khi đó, “bên kia chiến tuyến”, Nga cũng đang tăng tốc ngoại giao. Tuần qua, Tổng thống Vladimir Putin liên tiếp điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa, Tổng thống Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) Mohammed bin Zayed, cùng lãnh đạo Belarus, Kazakhstan, Uzbekistan.
Trọng tâm của các cuộc trao đổi là thông báo kết quả buổi gặp giữa ông Vladimir Putin với đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Steve Witkoff tại Matxcơva hôm 6-8, một bước chuẩn bị then chốt cho hội nghị Alaska. Theo Điện Kremlin, cuộc gặp này “rất hữu ích và mang tính xây dựng”, còn ông Donald Trump gọi là “vô cùng hiệu quả”, hàm ý hai bên đã tìm thấy những điểm chung ban đầu về hướng giải quyết khủng hoảng.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bày tỏ sự hài lòng khi Nga và Mỹ duy trì liên lạc, đồng thời cam kết phối hợp thúc đẩy đàm phán hòa bình giữa Matxcơva và Kiev. Nam Phi thì khẳng định “ủng hộ hoàn toàn” các sáng kiến chấm dứt xung đột, trong khi UAE được ông Vladimir Putin nhắc tới như một địa điểm tiềm năng cho các hội nghị thượng đỉnh tương lai. Rõ ràng, Matxcơva muốn chứng tỏ mình có được sự hậu thuẫn hoặc ít nhất là thái độ thiện chí từ các cường quốc ngoài phương Tây. Đây là đòn bẩy quan trọng để Nga tạo thế đối trọng với liên minh ủng hộ Kiev, đồng thời gửi thông điệp rằng, họ không hề bị cô lập như một số quan điểm phương Tây từng mô tả.
Vì sao Alaska lại là tâm điểm?
Việc lựa chọn bang Alaska làm nơi tổ chức thượng đỉnh không chỉ mang ý nghĩa địa lý khi đây là vùng đất gần Nga nhất trên lãnh thổ Mỹ mà còn chứa đựng giá trị biểu tượng lịch sử. Năm 1867, Nga bán Alaska cho Mỹ, chấm dứt hơn một thế kỷ hiện diện tại Bắc Mỹ. Trong Chiến tranh Lạnh, bang Alaska là tiền tuyến giám sát các hoạt động quân sự của Liên Xô cũ, đặc biệt ở Bắc Cực. Ngày nay, khu vực này còn được coi là cửa ngõ chiến lược đối với các tuyến hàng hải Bắc Cực đang mở rộng do biến đổi khí hậu. Việc hai lãnh đạo Nga - Mỹ gặp nhau tại đây gửi thông điệp về khả năng hợp tác ở một khu vực vốn tiềm ẩn cả cạnh tranh lẫn lợi ích chung.
Cuộc gặp giữa hai Tổng thống Vladimir Putin và Donald Trump được đánh giá là có thể tạo ra bước ngoặt lớn nhất kể từ khi xung đột Ukraine bùng nổ đầu năm 2022. Đây là lần đầu lãnh đạo Nga và Mỹ gặp trực tiếp trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Donald Trump và cũng là cơ hội hiếm hoi để hai siêu cường thảo luận thẳng thắn về hòa bình. Theo trợ lý Điện Kremlin Yury Ushakov, trọng tâm là tìm kiếm “một giải pháp lâu dài cho xung đột Ukraine”, bên cạnh khả năng hợp tác kinh tế ở Alaska và Bắc Cực. Ông Donald Trump công khai mong muốn “ngừng bắn nhanh chóng” và không loại trừ khả năng “nhượng bộ lãnh thổ”, điều khiến Kiev hết sức lo ngại.
Hãng Bloomberg dẫn nguồn tin cho biết, các quan chức Mỹ - Nga đang bàn về một “thỏa thuận lãnh thổ” làm nền tảng cho lệnh ngừng bắn. Kịch bản “đổi đất lấy hòa bình” này phù hợp với mục tiêu lâu dài của Nga là hợp thức hóa quyền kiểm soát Crimea và 4 tỉnh miền Đông Ukraine. Thế nhưng, với Ukraine, đây là “lằn ranh đỏ”. Tổng thống Volodymyr Zelensky và Ngoại trưởng Andrey Sibiga đều khẳng định không chấp nhận bất kỳ sự nhượng bộ nào, cho rằng điều đó sẽ khuyến khích Nga tiếp tục leo thang. Kiev lo sợ nếu Nga và Mỹ đạt thỏa thuận riêng, họ sẽ bị đặt vào thế đã rồi. Vì vậy, cả hai bên đều tăng tốc ngoại giao không chỉ để vận động trước hội nghị Alaska mà còn để tạo “lá chắn” chính trị sau hội nghị khi các đề xuất thỏa hiệp có thể xuất hiện.
Theo giới quan sát, thượng đỉnh Nga Mỹ tại Alaska ngày 15-8 tới có thể theo ba kịch bản. Thứ nhất, Nga và Mỹ đạt được thỏa thuận mang tính đột phá, cùng nhất trí về khuôn khổ ngừng bắn, mở đường cho đàm phán kỹ thuật. Kịch bản này có thể sẽ giúp hạ nhiệt chiến sự nhanh, nhưng nguy cơ gây chia rẽ nội bộ Ukraine nếu bao gồm điều khoản nhượng lãnh thổ.
Thứ hai, hai bên đạt được thỏa thuận nguyên tắc nhưng thiếu chi tiết, sẽ dẫn tới đàm phán kéo dài và chiến sự giảm nhiệt chậm. Cuối cùng, trường hợp xấu nhất, không có thỏa thuận, xung đột tiếp tục và niềm tin vào khả năng hòa giải của Mỹ với cuộc xung đột suy giảm.
Cuộc chạy đua ngoại giao giữa Nga và Ukraine trước thềm thượng đỉnh giữa hai Tổng thống Vladimir Putin - Donald Trump vào cuối tuần này phản ánh tầm quan trọng và nhạy cảm của sự kiện được cả thế giới dõi theo. Trên mặt trận ngoại giao, sự ủng hộ quốc tế là công cụ chiến lược để tạo đòn bẩy đàm phán và bảo vệ lợi ích cốt lõi. Cuộc gặp thượng đỉnh giữa hai Tổng thống Vladimir Putin và Donald Trump vào cuối tuần này vì thế không chỉ được mong đợi bởi hai quốc gia trực tiếp xung đột là Nga và Ukraine, mà còn bởi toàn thế giới vốn luôn hy vọng vào một bước ngoặt thực sự trên con đường tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột khốc liệt tại Ukraine.
