Ảnh: Interent
Tó má lẹ theo tiếng Thái có nghĩa là đánh (hoặc chơi) má lẹ. Má lẹ là tên một loại quả rừng có vỏ cứng, tròn và dẹt như hình chiếc bánh giầy nhỏ. Trò chơi Tó má lẹ đơn giản, tất cả mọi người đều có thể tham gia, nhưng phần đông người chơi vẫn là phụ nữ. Người ta dùng những quả má lẹ đã được mài bằng một cạnh để dựng lên trên sân chơi gọi là Cái. Những quả má lẹ còn nguyên hình tròn được dùng làm Con, dùng để đánh vào Cái.
Để chơi trò này, chỉ cần một bãi đất nhỏ, cũng có khi những người phụ nữ Thái bày má lẹ chơi ngay dưới gầm nhà sàn. Chơi trò này, ít nhất cần có 2 người, chia ra làm 2 đội. Nếu càng đông người thì trò chơi càng vui. Trò Tó má lẹ có luật chơi đơn giản, trên sân người ta kẻ ra 3 vạch. Vạch thứ nhất - vạch xuất phát được kẻ ở đầu sân là chỗ đứng của người chơi. Vạch thứ 2 là vạch để người chơi đánh dấu điểm đánh và đặt Cái. Vạch thứ 3 (vạch đánh) ở giữa vạch thứ nhất và vạch thứ 2, khoảng cách từ vạch đánh đến điểm đánh tùy vào khả năng của các đội chơi.
Tó má lẹ có nhiều bước chơi nhưng thông thường người ta chơi theo 5 bước: Bước thứ nhất người chơi đặt má lẹ lên đầu gối, dùng ngón cái bật má lẹ sao cho trúng má lẹ đội bạn và bay đến đích hoặc quá đich theo thoả thuận; Bước thứ hai người chơi đúng ở vạch quy định tung má lẹ về phía hàng má lẹ đội bạn, má lẹ dừng ở điểm nào, lấy điểm đó làm điểm để đánh; Bước thứ ba người chơi dùng tay búng má lẹ từ điểm đánh sao cho trúng má lẹ Cái của đội bạn; Bước thứ tư, đặt má lẹ lên mu bàn chân, vừa nhảy vừa dùng chân đánh má lẹ sao cho má lẹ bắn vào má lẹ đội bạn; Bước cuối cùng người đánh tung má lẹ đánh dấu vạch đánh, rồi từ vạch đánh dùng má lẹ của mình đánh cho trúng má lẹ đội bạn. Người nào, đội nào vượt qua được cả năm bước chơi trên sẽ thắng cuộc.
Trò Tó má lẹ của người Thái Tây Bắc cũng có những điểm khác nhau chút ít tùy theo từng địa phương, thôn bản. Tuy nhiên, Tó má lẹ vẫn có một điểm chung luôn thu hút người chơi trong các dịp lễ hội.
