Kỳ tích “phục sinh” Rú Chá của lão nông Nguyễn Ngọc Đáp

Lão nông Nguyễn Ngọc Đáp với ước muốn
gắn đời mình với Rú Chá ân nghĩa

Rừng che bộ đội

25 năm qua, bước chân ông đã in mòn vết đá nơi miền Rú Chá,
hồi sinh cho vùng đất nghĩa tình

Những bước chân lặng lẽ ''đi tuần'' của lão ''gàn'' Nguyễn Ngọc Đáp

hồi sinh cho Rú Chá từng ngày

Ông kể, thời chống Pháp, Hương Trà là một trong những vùng đất có nhiều cán bộ theo cách mạng. Hằng đêm giặc Pháp vẫn lùng sục bắt bớ cộng sản khắp nơi. Khi lúa bắt đầu vào vụ gặt, nhiều cán bộ lần theo chân ruộng, ra với Rú Chá để tránh khỏi rơi vào tay giặc. Bọn giặc biết được, tra hỏi dân làng nhưng chẳng một ai khai. Bí thế, chúng cho lính chặt phá rú tan hoang nhưng vẫn không lùng bắt được người của ta vì thời đó đây là vùng rừng ngập mặn rậm rạp. Dân mình biết cán bộ đã ra với Rú Chá, liền bí mật đêm ngày chèo thuyền, mang cơm, nhu yếu phẩm ra nuôi cán bộ.

Những năm tháng ấy, ngọn Rú Chá đã cùng gánh chịu nỗi đau của dân Hương Phong, nhưng không vì thế mà bỏ đất, bỏ người. Là người con của quê hương Hương Trà, sinh ra và lớn lên nơi vùng căn cứ kháng chiến, hàng đêm, những bước chân lùng sục của giặc, tiếng thét đau đớn của dân làng Thuận Hòa đã hằn sâu trong lớp ký ức non trẻ của cậu bé Nguyễn Ngọc Đáp. Bước sang thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, bao thế hệ cán bộ cách mạng đã đi qua vòng tay che chở bao la của miền “đất mẹ” Rú Chá. Cậu bé Nguyễn Ngọc Đáp ngày nào đã trở thành chàng thanh niên đi theo cách mạng, ra với vùng rú để nuôi cán bộ.

Ông Đáp nhớ lại: “Những năm 65- 66, các ông Trần Mười, Nguyễn Cứ là những vị cán bộ gắn với vùng đất này nhiều nhất. Giặc Mỹ cho lính chặt phá, dùng thủy lôi cày xới vùng rú để tìm người theo cách mạng. Dưới sự chở che của dân làng, dựa vào địa thế rộng lớn, hoang vu của Rú Chá, các cán bộ cách mạng đã phá vòng vây bí mật trở lại với làng rồi tiếp tục hoạt động cách mạng. Đặc biệt, đồng chí Nguyễn Cứ đã bí mật đào đường hầm gần sát mộ song thân của mình để lẩn trốn, không để bị địch bắt giữ làm tổn thương tới đội ngũ cách mạng ở cơ sở. Hiện nay, hai ngôi mộ song thân đồng chí Cứ vẫn còn”.

“Trở lại” cùng Rú Chá

Chiến tranh qua đi, Rú Chá như rừng cây xà nu tràn ứa nhựa, vết thương đã lành, dẫu cái hoang vu còn in lên nền trời một màu xám cháy xém của đạn bom và thiếu bàn tay chăm sóc của con người. Những ngày đi nuôi giấu cán bộ, lão nông Nguyễn Ngọc Đáp đã “cảm” được cái tình của ngọn rú ơn nghĩa. Ông bảo: “Rú Chá che chở, không bỏ rơi dân làng trong những lúc nguy nan nhất. Giờ thời bình thì mình xin trở lại với nó, cũng là để mưu sinh nhưng cũng trả chút ơn nghĩa với đời”.

Nghĩ là làm, năm 1986 ông bàn với vợ ra khai hoang vùng Rú Chá. Buổi đầu, không chỉ vợ ông phản đối mà nhiều người dân làng Thuận Hòa con nghĩ ông “dở hơi” bởi có ruộng vườn, không chịu làm lại ra vùng rú lau lách biết làm gì, kiếm cái gì mà ăn.

Chiếc radio là người bạn tâm tình của ông Đáp trên Rú Cha hoang vu

Ông Đáp nói với vợ: “Mạ mi cứ tin tôi, ra đó có đất, có nước không lẽ gì mình không sống được, ai nói chi mặc kệ họ. Người không quên Rú Chá thì rú cũng không phụ lòng người bao giờ!” Mưa dầm thấm lâu, thấy ông quyết tâm, dần dần, vợ ông cũng thuận theo. Ngày ra với rú, “tài sản” của hai vợ chồng chỉ có đúng một cặp gà, mấy cây tre dựng nhà và… một ít chén bát.

Dựng cái lán chừng chục mét vuông bên đầm Ô Rô, ngày đêm đắp đập be bờ, nạo vét đầm nuôi tôm cá. Giữa vùng rừng ngập mặn bỏ hoang, chỉ có đôi vợ chồng trẻ, nhiều lúc cũng nhớ đất liền đến chảy nước mắt, nhưng vợ chồng ông vẫn bảo nhau phải kiên trì, rồi đất sẽ không phụ lòng người. Suốt những năm tháng đó, dưới bàn tay cần mẫn của hai vợ chồng ông Đáp, màu xanh của rú đã trở lại lấn màu cháy xém của đạn bom. Ông tâm sự: “Mình tìm đến rú cũng vì mưu sinh, những ngày đầu tiên ra đây, thấy rú hoang tàn quá, nhiều loại cây “đặc sản” của rừng ngập mặn phần chết vì đạn bom, phần vì người dân chặt phá lấy củi thấy mà xót xa quá. Thế rồi, ở lâu cũng thành quen, mình gắn bó như máu thịt với nó lúc nào không biết.”

Căn nhà của ''lão gàn'' Nguyễn Ngọc Đáp đơn độc trên Rú Chá mênh mông

Khi đã có miếng ăn với con cá, con tôm nuôi được, ông bắt tay vào việc phục sinh cho vùng “rú chết”. Ngày đêm ông lặng lẽ đi dặm lại từng cây chá, vẹt bị gãy, đổ. Thấy người dân vào rú đốn cây chá về làm củi, ông nhẹ nhàng khuyên răn, nếu ngoan cố thì ông trình báo với chính quyền địa phương. Thấy vùng đất lành, nhiều loại chim quý cũng bắt đầu kéo về sinh sống. Công việc của lão “gàn” Nguyễn Ngọc Đáp lại thêm phần tất bật bởi phải đi từng ngõ ngách của cánh rừng, gỡ từng chiếc bẫy của những tên “chim tặc” mang đi hủy.

25 năm gắn với Rú Chá, ông đã thuộc lòng từng gốc cây ngọn cỏ, những món ăn, bài thuốc “đặc sản” của vùng đất này ông đều nắm cả. Với ông, Rú Chá giờ như một phần máu thịt. Hằng ngày, không được “đi tuần” quanh rú một vòng là ông không yên tâm được, chỉ trừ khi ốm đau. Trận lụt lớn năm 1999, ông phải rời rú để trở lại làng, chỉ sau một ngày, “nhớ” không chịu được, ông chèo ghe ra rú, dặm lại từng gốc cây gãy, đổ…

Giữ rừng bằng… tấm lòng

Cảm được tấm lòng của ''người gác rừng không lương'', chính quyền xã cho ông

đấu hơn 1 ha đầm nuôi tôm cá, cuộc sống của ông Đáp cũng đỡ chật vật hơn từ đó

Hàng tuần, học sinh, giáo viên các trường trên thành phố, du khách trong và ngoài tỉnh lại lũ lượt kéo nhau về Rú Chá tham quan, đến đây đều được ông chiêu đãi những món “đặc sản” riêng có của vùng Rú Chá. Mỗi lần như thế, ông lại trở thành một “hướng dẫn viên du lịch” nhiệt thành bởi hơn ai hết, ông là người hiểu rõ đặc tính sinh học của từng động vật, thực vật có mặt nơi đây.