Không nên trì hoãn tăng lương tối thiểu vùng

• Điều tra tiền lương, mức sống tối thiểu tại 18 tỉnh, thành phố
• Hơn 1 triệu lượt người lao động hưởng lợi từ chính sách vay vốn trả lương

“Thắt lưng buộc bụng” chờ tăng lương

Do chưa được điều chỉnh, hiện nay, mức lương tối thiểu vùng vẫn được áp dụng theo Nghị định số 90/2019/NĐ-CP của Chính phủ. Cụ thể vùng 1 là 4,42 triệu đồng/tháng; vùng 2 là 3,92 triệu đồng/tháng; vùng 3 là 3,43 triệu đồng/tháng và vùng 4 là 3,07 triệu đồng/tháng. Từ năm 2020 đến nay, lương tối thiểu vùng chưa được điều chỉnh, trong khi vật giá leo thang, thu nhập của công nhân lao động càng khó đảm bảo điều kiện sống, họ phải “thắt lưng buộc bụng” mỗi ngày. Chị Nguyễn Thị Nhung, công nhân may ở Hà Nội chia sẻ: “Năm qua, ngành may so với ngành nghề khác không bị đứt gãy hoạt động sản xuất, nhưng thu nhập giảm hơn trước do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19. Trong khi đó, chi phí chi tiêu cho sinh hoạt, thuốc men phòng chống dịch tăng. Do đó, cuộc sống của chúng tôi rất khó khăn. Có giai đoạn, rất nhiều công nhân phải sống nhờ từ nguồn thực phẩm hỗ trợ. Nếu tiếp tục hoãn tăng lương, cuộc sống của người lao động sẽ rất chật vật”.

Mức lương tối thiểu hiện nay không còn là sàn để bảo vệ người lao động yếu thế

Theo ông Ngọ Duy Hiểu - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng Tiền lương quốc gia, 2 năm qua, chia sẻ với khó khăn của doanh nghiệp vì ảnh hưởng dịch bệnh nên lương tối thiểu đã không tăng. Hiện tại, tình hình sản xuất, kinh doanh đã dần phục hồi, dù vẫn còn doanh nghiệp gặp khó khăn, nhưng cũng nhiều doanh nghiệp đã khôi phục sản xuất, đột phá về doanh thu. Do đó, cần xem xét tăng lương cho người lao động. Việc tăng lương sớm giúp ổn định tình hình quan hệ lao động, từ đó người lao động yên tâm công tác và nỗ lực vì doanh nghiệp. Nếu việc tăng lương tối thiểu vùng tiếp tục trì hoãn, đời sống của người lao động sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến năng suất lao động giảm và thiệt hại lớn chính là doanh nghiệp.

Xóa chênh lệch giữa lương tối thiểu, mức sống tối thiểu?

Theo quy định tại Bộ luật Lao động, mức lương tối thiểu là mức lương thấp nhất được trả cho người lao động làm công việc giản đơn nhất trong điều kiện lao động bình thường, nhằm bảo đảm mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Mức lương tối thiểu được điều chỉnh dựa trên nhiều yếu tố như mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình người lao động; tương quan giữa mức lương tối thiểu và mức lương trên thị trường; chỉ số giá tiêu dùng, tốc độ tăng trưởng kinh tế; quan hệ cung, cầu lao động; việc làm và thất nghiệp; năng suất lao động; khả năng chi trả của doanh nghiệp.

Theo ông Lê Đình Quảng - Phó trưởng Ban Chính sách pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, căn cứ yếu tố để điều chỉnh mức lương tối thiểu đã có nhiều thay đổi mạnh như chỉ số giá tiêu dùng (CPI), mức sống tối thiểu cho người lao động và gia đình họ, tốc độ tăng trưởng kinh tế, quan hệ cung cầu lao động… Cách tính tỷ lệ lương thực, thực phẩm và phi lương thực thực phẩm trong việc xác định mức sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ hiện nay được xác định là rất lạc hậu. Bởi khi điều kiện kinh tế xã hội đã phát triển, đời sống người lao động đã có những cải thiện lớn thì nhu cầu lương thực, thực phẩm giảm nhiều so với trước đây, do đó cần xem xét lại tỷ lệ này để tính toán hợp lý về mức lương tối thiểu vùng.

Trong khi đó, theo khảo sát của Trung tâm nghiên cứu quan hệ lao động, mức lương tối thiểu vùng 1 (cao nhất trong 4 vùng) hiện nay được duy trì từ năm 2020 là mức 4,42 triệu đồng/tháng mới đáp ứng được hơn 90% mức sống tối thiểu. Khoảng cách giữa lương tối thiểu và mức sống tối thiểu đã tăng quá mốc 10% trong năm 2021, do những khó khăn dịch bệnh khiến những chi phí cho y tế, giá cả thực phẩm, hàng hóa thiết yếu tăng cao trong khi lương vẫn bị “neo” ở mức cũ.

Theo các chuyên gia về tiền lương, tại nhiều quốc gia, việc công bố mức lương tối thiểu chỉ ảnh hưởng khoảng từ 10% đến 20% người lao động thuộc nhóm có mức lương thấp nhất, làm việc trong những ngành, nghề yếu thế. Trong điều kiện hiện tại của Việt Nam, với tỷ lệ lao động phổ thông còn khá lớn, cần thiết phải quy định mức lương tối thiểu vùng. Nhưng trong tương lai, khi nhóm lao động có tay nghề tăng lên, cơ quan quản lý nên hướng đến việc chỉ công bố mức lương tối thiểu đối với nhóm ngành, nghề mà người lao động có khả năng rơi vào tình trạng yếu thế, hạn chế tối đa việc người sử dụng lao động lợi dụng lương tối thiểu như là lương tham chiếu để chi trả tiền lương không hợp lý.

Xem xét tăng lương vào năm 2023

Bắt đầu từ 1-4 tới, Bộ LĐ-TB&XH sẽ tiến hành điều tra lao động, tiền lương và mức sống tối thiểu để làm căn cứ xây dựng các nội dung về lương tối thiểu vùng năm 2023 và các chính sách liên quan. Các nội dung chính được khảo sát ở doanh nghiệp là quỹ tiền lương theo công việc hoặc chức danh, quỹ phụ cấp lương, quỹ tiền thưởng, ăn ca, chi phí tuyển dụng đào tạo, quỹ công đoàn, việc điều chỉnh tiền lương trong quý I-2022…

Dự kiến, 18 địa bàn sẽ được đồng loạt điều tra đợt này gồm: Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Hải Dương, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Long An, Vĩnh Phúc, Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Đắk Lắk, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Cần Thơ. Do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, tiền lương tối thiểu liên tục bị trì hoãn trong 2 năm. Vì thế, theo các chuyên gia, nếu chờ đến năm 2023 mới tăng lương tối thiểu vùng thì phải tính toán làm sao bù đắp được cho người lao động phần của các năm không tăng. Tất nhiên, nếu tăng quá cao, doanh nghiệp cũng khó có khả năng chi trả.

Theo ông Lê Đình Quảng - Phó trưởng Ban Chính sách pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, mức lương tối thiểu hiện nay không còn là sàn bảo vệ người lao động yếu thế để thương lượng, thỏa thuận tiền lương trên thực tế. Lâu nay các doanh nghiệp thường căn cứ vào mức điều chỉnh tiền lương tối thiểu hàng năm của Chính phủ để điều chỉnh mức lương thực tế tại doanh nghiệp. Thời gian qua, Chính phủ không điều chỉnh lương tối thiểu vùng nên nhiều doanh nghiệp dựa vào đó để không điều chỉnh thu nhập thực tế. Trong bối cảnh dịch bệnh khó khăn, giá tiêu dùng tăng cao, tiền lương thực tế của người lao động giảm đã dẫn đến nhiều vụ ngừng việc tập thể, đình công tự phát xảy ra đầu năm 2022. Như vậy, việc chậm tăng lương tối thiểu vùng cũng phần nào gây ra hệ lụy không tốt cho quan hệ lao động.

Còn theo ông Phạm Minh Huân - nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH, tăng lương là mong muốn chính đáng của người lao động nhưng cũng cần chia sẻ với doanh nghiệp trong bối cảnh gặp khó khăn vì ảnh hưởng của dịch bệnh. Do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, cả doanh nghiệp và người lao động đều gặp khó khăn, nên việc xem xét có tăng lương tối thiểu hay không và mức tăng ra sao sẽ cần thêm kết quả khảo sát thực tế của Bộ LĐ-TB&XH tới đây.