Gắn kết giá trị truyền thống của Phở Hà Nội với xu hướng sáng tạo đổi mới trong công nghiệp văn hóa

• Lễ hội Phở Việt Nam lần đầu tiên tổ chức tại Singapore
• Phở Hà Nội và hành trình tiếp bước em tới trường
• Madam Pang thích thú ăn phở Hà Nội cùng... nửa đĩa ớt tươi

Toạ đàm có sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu về ẩm thực và công nghiệp văn hóa của Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội, Cục Di sản văn hóa, Văn phòng UNESCO tại Việt Nam, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, Trung tâm UNESCO Văn hóa Ẩm thực Việt Nam cùng với đó là sự góp mặt của nhiều thế hệ nghệ nhân phở.

Xây dựng hồ sơ khoa học "Di sản Phở"

Phát biểu khai mạc tại toạ đàm, Phó giám đốc Sở VHTT Hà Nội Lê Thị Ánh Mai nhấn mạnh, Phở Hà Nội là sự kết tinh của tri thức dân gian, kỹ năng chế biến và tập quán thưởng thức đặc trưng của người Hà Nội, chứa đựng tinh hoa văn hóa đất Kinh kỳ, phản ánh chiều dài lịch sử, sự khéo léo và tinh tế trong văn hóa ẩm thực Hà Thành.

Năm 2024 Tri thức dân gian “Phở Hà Nội” đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục quốc gia về di sản văn hóa phi vật thể. Đây không chỉ là sự ghi nhận chính thức của Nhà nước đối với những giá trị văn hóa, lịch sử và khoa học của di sản; đồng thời cũng đặt ra yêu cầu đối với công tác bảo vệ, truyền dạy, quảng bá và phát huy giá trị di sản trong bối cảnh hiện nay.

Cũng theo Phó Giám đốc Sở VHTT Lê Thị Ánh Mai, việc gắn kết giá trị truyền thống của Phở với xu hướng sáng tạo và đổi mới trong công nghiệp văn hóa chính là hướng đi bền vững, giúp di sản vừa phát huy giá trị, vừa giữ được bản sắc truyền thống, qua đó góp phần hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược phát triển văn hóa, kinh tế và xã hội của Thủ đô.

Đặc biệt, trong tháng 9 vừa qua, UBND thành phố Hà Nội đã đề xuất với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xin chủ trương của Thủ tướng Chính phủ cho phép Hà Nội chủ trì phối hợp với các tỉnh, thành phố có di sản “Phở” xây dựng Hồ sơ khoa học đề nghị UNESCO ghi danh Phở vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là bước đi quan trọng thể hiện sự quyết tâm bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời định vị thương hiệu ẩm thực “Phở” không chỉ trong nước mà còn trên trường quốc tế.

"Tọa đàm hôm nay là dịp để các nhà nghiên cứu, nghệ nhân, chuyên gia ẩm thực, các doanh nghiệp và nhà quản lý cùng chia sẻ góc nhìn, câu chuyện và đề xuất những sáng kiến nhằm khẳng định giá trị văn hóa và lịch sử của phở, tìm hướng đi mới trong quảng bá, phát triển phở Việt trên bản đồ ẩm thực thế giới đồng thời kết nối phở với các ngành sáng tạo, du lịch, truyền thông và công nghiệp văn hóa. Chúng tôi kỳ vọng rằng, từ những ý kiến trao đổi tại tọa đàm, sẽ mở ra những giải pháp thiết thực và bền vững để đưa phở Hà Nội nói riêng và Phở Việt Nam nói chung phát triển đúng tầm, góp phần định vị thương hiệu văn hóa ẩm thực trong thời đại mới"- Bà Lê Thị Ánh Mai nhấn mạnh.

Định vị thương hiệu văn hóa ẩm thực

TS. Phạm Cao Quý - Phó trưởng phòng Quản lý Di sản văn hóa phi vật thể, Cục Di sản văn hóa chia sẻ, ẩm thực của Việt Nam vô cùng tuyệt vời và vô cùng đa dạng, là một trong những thành tố của di sản văn hoá phi vật thể. Trong rất nhiều năm qua, Bộ VHTTDL cũng như là các cơ quan quản lý nhà nước rất quan tâm đến lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.

TS. Phạm Cao Quý - Phó trưởng phòng Quản lý Di sản văn hóa phi vật thể, Cục Di sản văn hóa chia sẻ, ẩm thực của Việt Nam vô cùng tuyệt vời và vô cùng đa dạng, là một trong những thành tố của di sản văn hoá phi vật thể

Việc chúng ta ghi danh các di sản văn hóa để gìn giữ là một xu hướng quan trọng, gắn kết với đời sống văn hóa, gắn kết với sinh kế của người dân, của từng chủ thể di sản. Đồng thời, giúp cho các cộng đồng chủ thể di sản sẽ phát huy và tăng cường sinh kế lên một tầm cao mới.

Phàm là tri thức dân gian nhất định phải bảo tồn. Còn những loại phở khác thì chúng ta đều có thể "thích nghi với thời cuộc". Ví dụ như có thêm phở cuốn, phở trộn... Cùng với đó lầ rất nhiều các cái hình thức chế biến phở khác để phù hợp với khẩu vị, phù hợp với từng đối tượng cụ thể.

"Về riêng với phở Việt Nam, đó là một câu chuyện rất hấp dẫn. Khi nghiên cứu có thể thấy được các câu chuyện về lịch sử văn hóa, lịch sử giao lưu, tiếp biến văn hóa rất hay. Thực tế, chúng ta có phở Hà Nội, chúng ta có phở Nam Định, chúng ta có phở Lạng Sơn, chúng ta có phở bò Gia Lai... rất nhiều các loại phở khác nữa. Chính vì thế, ở Hà Nội vẫn là một trong những món ăn mà tất cả ai ai từ trong nước, ngoài nước đến Hà Nội đều thưởng thức, Đặc biệt, nếu thưởng thức phở trong một buổi sáng mùa Đông ở Hà Nội"- Tiến sĩ Phạm Cao Quý cho biết.

Cùng tham gia toạ đàm, bà Lê Thị Thu Hương - Viện trưởng Viện Hà Nội học và Đào tạo quốc tế kể, trong phần nội dung học của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn có môn học về du lịch, trong đó có phần ẩm thực Hà Nội và đặc biệ là phở.

"Đấy là những nội dung mà chúng tôi đã và đang dạy sinh viên chúng tôi để làm sao các em có thể tự mình có những kiến thức để truyền tải cho các thế hệ sau. Quan trọng hơn, để gìn giữ, để phát triển thì ẩm thực Hà Nội hay nói hẹp hơn là phở Hà Nội phải thực sự trở thành một thương hiệu".

Tiến sĩ Phạm Thị Lan Anh - Trưởng phòng Quản lý Di sản văn hóa, Sở VHTT Hà Nội lại cho rằng, cuộc sống biến thiên, biết bao thay đổi, nên rất khó giữ được không gian truyền thống. Trong khi, phở hay là các cái món ăn khác đều gắn với một không gian văn hóa, nơi nó sinh ra, được lưu truyền và được phát triển.

"Vấn đề phát triển chính là việc mà chúng ta đang phải giải quyết hiện nay. Năm ngoái, Hà Nội có thí điểm là phở số, thí điểm đưa AI, đưa robot để mà làm một số công đoạn. Nhưng mà chúng ta không thể số hóa, không thể đưa robot thay cho những tri thức và những bí quyết cốt lõi của nghệ nhân. Và chính vì vậy cho nên là Cục Di sản văn hoá và rất nhiều các chuyên gia đã đồng hành cùng với Hà Nội nhìn nhận giá trị cốt lõi nhất đó là gì? Tri thức của nghệ nhân và loại hình của nó sẽ là gì? Và phàm là tri thức dân gian nhất định phải bảo tồn. Còn những loại phở khác thì chúng ta đều có thể "thích nghi với thời cuộc". Ví dụ như có thêm phở cuốn, phở trộn... Cùng với đó lầ rất nhiều các cái hình thức chế biến phở khác để phù hợp với khẩu vị, phù hợp với từng đối tượng cụ thể. Và, Hà Nội đang cố gắng để làm sao thích nghi được tốt nhất nhưng không mất đi được những giá trị văn hóa cốt lõi của phở và các cái món ăn khác"- Tiến sĩ Phạm Thị Lan Anh khẳng định.

Trong 2 ngày 11 và 12/10, tại Trung tâm thương mại Tasco Mall diễn ra chuỗi các hoạt động “Phở - Câu chuyện văn hóa phi vật thể trong dòng chảy công nghiệp sáng tạo”.

Sự kiện được tổ chức nhằm triển khai các hoạt động bảo vệ, quảng bá, giới thiệu di sản văn hoá phi vật thể “Phở” góp phần đẩy mạnh khai thác, phát huy giá trị văn hóa ẩm thực trong phát triển du lịch và công nghiệp văn hóa Thủ đô. Chương trình bao gồm các hoạt động như: Trưng bày không gian gia vị phở; Triển lãm về lịch sử và không gian văn hóa tập quán Phở Hà Nội; Trình diễn nghệ thuật truyền thống, Trưng bày các bức vẽ ký hoạ về di sản phi vật thể “Phở” của sinh viên Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội.

Trong khuôn khổ của sự kiện, từ đầu tháng 9/2025, Ban tổ chức đã phát động cuộc thi “Video ngắn giới thiệu về Phở Hà Nội” đến gần 10 trường đại học. Sau hơn 1 tháng phát động, Ban tổ chức đã thu về được gần 200 video của hơn 500 sinh viên, đến từ các trường: Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Trường ĐH Thủ đô, Viện Hà Nội học và Đào tạo quốc tế, Đại học Hòa Bình, Cao đẳng du lịch Việt Nam… giới thiệu về văn hóa, tập quán, cách thưởng thức và thương hiệu phở truyền thống của Hà Nội.

Với hàng chục lượt nghìn tương tác, các video đã góp phần lan tỏa không gian văn hóa Phở Hà Nội trên mạng xã hội. Ngoài ra, cuộc thi vẽ ký hoạ, thiết kế các sản phẩm lưu niệm về di sản văn hoá phi vật thể “Phở” của Khoa Mỹ thuật Cơ sở - Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội đã tạo dấu ấn rất riêng cho hoạt động sáng tạo giá trị văn hóa ẩm thực phở trong dòng chảy công nghiệp sáng tạo.

Tại Không gian giới thiệu, thưởng thức di sản văn hóa phi vật thể Hà Nội tổ chức ngoài trời sẽ là sự tham gia trình diễn quy trình nấu phở, trải nghiệm món ăn của các thương hiệu phở nổi tiếng như: Phở Thìn Hàng Tre, Phở Long Bích, Phở Khôi Hói…

Du khách đến với không gian này còn được check-in cùng với các đầu bếp, những người thực hành thức quà Hà Nội. Các gian hàng của các doanh nghiệp như Acecook Việt Nam cũng là để thể hiện hành trình sáng tạo từ phở truyền thống sang những thức quà tiện dụng trong đời sống bận rộn hiện nay.