Được tiếng mà mất miếng

ANTĐ - Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), năm 2012, Việt Nam sẽ bán được 7,7 triệu tấn gạo, trở thành năm có sản lượng xuất khẩu gạo cao nhất trong 20 năm qua và tạm thời chiếm vị trí số 1 thế giới của Thái Lan. Kết quả này đã dấy lên trăn trở của người dân từ nhiều góc độ khác nhau.
Thái Lan có 9,6 triệu ha đất trồng lúa, cho sản lượng 22 triệu tấn gạo/năm. Nếu lấy giá xuất khẩu bình quân là 540 USD/tấn thì toàn bộ gạo của Thái Lan có giá trị 11,880 tỷ USD, bình quân mỗi ha trồng lúa của Thái cho giá trị 1.237 USD/năm. Việt Nam có 3,9 triệu ha lúa, cho sản lượng 21 triệu tấn gạo/năm, bình quân giá bán của Việt Nam là 445 USD/tấn có tổng giá trị là 9,345 tỷ USD, bình quân mỗi ha cho 2.396 USD/năm. Nếu lấy tỷ lệ lợi nhuận của Thái Lan là 60% thì mỗi ha có 742 USD lợi nhuận. Tỷ lệ lợi nhuận của Việt Nam là 45%, mỗi ha trồng lúa cho lợi nhuận 1.078 USD/năm. Như vậy xét cả trên 2 khía cạnh là giá trị và lãi ròng thì nghề trồng lúa của Việt Nam mang lại hiệu quả cao hơn nhiều so với Thái Lan.

Tuy có tiếng hiệu quả cao nhưng thực tế người trồng lúa Việt Nam lại không có miếng. Đồng bằng sông Cửu Long, vựa lúa lớn nhất của cả nước và cũng là nơi có bình quân đất trồng lúa lớn nhất nhưng cũng chỉ có 0,11 ha/người, và 1,1 ha/hộ trồng lúa (con số này chỉ bằng 1/5 bình quân của vùng Đông Bắc Thái Lan). 

Bình quân thu nhập của nông dân trồng lúa ở vùng đất 2 vụ vào khoảng 415.000 đồng/tháng. Ở vùng lúa 3 vụ thì họ cũng chỉ có mức thu nhập 600.000 đồng/người/tháng. Với mức thu nhập trên thì chỉ đắp đổi qua ngày nói gì đến tích lũy, đầu tư cho tương lai. Sở dĩ có tình trạng trên vì bình quân ruộng đất của Việt Nam quá thấp. Đồng bằng sông Cửu Long chỉ có 1,8 triệu ha đất trồng lúa (trong đó có 200.000 ha đất ven biển chỉ trồng 1 vụ) mà có tới 17,3 triệu người và 1,46 triệu hộ trồng lúa.

Ngành lúa gạo Việt Nam luôn tạo ra nhiều kỳ tích, đứng đầu thế giới về xuất khẩu gạo nhưng nông dân lại thu nhập thấp. Chính sách tạm trữ lúa gạo không mang lại hiệu quả như mong muốn, nông dân được hưởng lợi rất ít từ chính sách này. 

Một trong những bất cập khiến ngành lúa gạo mang lại lợi nhuận thấp vì đến nay chúng ta vẫn chưa xây dựng được hệ thống kho tạm trữ  đủ lớn. Thái Lan hàng năm có thể dự trữ lên tới 12 triệu tấn lúa gạo để chờ đúng dịp bán ra. Có lẽ vì vậy mà giá gạo xuất khẩu của Thái Lan luôn vượt Việt Nam. Tiếc thay!