Mỹ bị cáo buộc “phân biệt đối xử” với Trung Quốc
Đó là tuyên bố mà phát ngôn viên của Bộ Thương mại Trung Quốc đưa ra sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa áp thêm thuế 100% hàng hóa từ Trung Quốc. Người phát ngôn này cũng cáo buộc Mỹ lạm dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và “phân biệt đối xử” với Trung Quốc.
 |
Bất chấp quan hệ Mỹ - Trung căng thẳng, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn dự định gặp nhau tại Hội nghị APEC tại Hàn Quốc cuối tháng 10-2025 |
Hôm 10-10, ông Donald Trump đã làm các thị trường tài chính thế giới rung chuyển khi tuyên bố trên mạng xã hội Truth Social rằng, Mỹ sẽ áp thuế bổ sung 100% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, ngoài các mức thuế hiện nay, đồng thời áp đặt kiểm soát xuất khẩu với toàn bộ phần mềm thiết yếu do Mỹ sản xuất từ ngày 1-11 hoặc sớm hơn, nhằm đáp trả điều mà Washington mô tả là “những động thái cực kỳ gây hấn” của Bắc Kinh liên quan đến chính sách hạn chế xuất khẩu đất hiếm.
Nếu nhìn bề ngoài, quyết định áp thuế của ông Donald Trump là “đòn” đáp lại việc Trung Quốc hôm 9-10 ban hành các biện pháp kiểm soát sâu rộng đối với khoáng sản đất hiếm, vật liệu quan trọng được sử dụng trong ngành sản xuất chất bán dẫn, máy bay chiến đấu và nhiều công nghệ tiên tiến khác, có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng với Mỹ. Theo quy định mới của Trung Quốc, các công ty nước ngoài sản xuất sản phẩm chứa thiết bị hoặc vật liệu Trung Quốc sẽ phải xin giấy phép xuất khẩu từ Bắc Kinh, ngay cả khi không có doanh nghiệp Trung Quốc tham gia trong giao dịch. Tuy nhiên, cuộc đụng độ lần này không phải là hành động đơn lẻ mà là hệ quả của vòng xoáy căng thẳng mới, khi cả Mỹ và Trung Quốc liên tục tung ra những đòn thương mại với các tính toán chiến lược riêng.
Còn nhớ, mới cách đây vài tuần, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã điện đàm với nhau, đồng ý sẽ gặp mặt trực tiếp tại Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở Hàn Quốc vào cuối tháng 10. Động thái này thắp lên kỳ vọng quan hệ Mỹ - Trung, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, sẽ được cải thiện đáng kể sau những căng thẳng về thuế quan. Trước đó, hồi tháng 5-2025, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Phó thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong cũng đã gặp nhau tại Geneve và nhất trí cùng xuống thang căng thẳng thương mại.
Nhưng mục tiêu chiến lược là kiềm chế Trung Quốc khiến quan hệ Washington - Bắc Kinh lúc nào cũng có thể bùng nổ. Ngay từ đầu năm 2025, ông Donald Trump đã công bố kế hoạch đánh phí đối với các tàu vận tải biển liên quan đến Trung Quốc, nhằm giảm ảnh hưởng của Bắc Kinh trong ngành hàng hải toàn cầu và thúc đẩy ngành đóng tàu trong nước dưới lý do Trung Quốc có các chính sách không công bằng trong lĩnh vực hàng hải và logistics toàn cầu. Mới đây, Bộ Giao thông vận tải Mỹ lại đề xuất cấm các hãng hàng không Trung Quốc sử dụng không phận Nga cho các chuyến bay giữa Trung Quốc và Mỹ bởi các hãng hàng không Mỹ bị cấm bay qua không phận Nga kể từ năm 2022, khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra.
Sau mỗi động thái trên của Washinton, Bắc Kinh lại tìm cách trả đũa khiến quan hệ hết sức căng thẳng. Theo các nhà phân tích, nếu mức thuế 100% mà ông Donald Trump vừa tuyên bố đi vào thực hiện, thuế quan thực tế với hàng hóa Trung Quốc có thể lên tới 130%, đưa quan hệ thương mại song phương Trung - Mỹ trở lại tình trạng “chiến tranh thuế quan toàn diện” như thời kỳ 2018-2019. Khi đó, hàng trăm tỷ USD hàng hóa hai bên đã bị đánh thuế, làm giảm tốc độ tăng trưởng toàn cầu và khiến thị trường tài chính hỗn loạn.
Bắc Kinh tự tin trước sức ép của Washington
Điểm nổi lên trong cuộc đối đầu lần này giữa Mỹ và Trung Quốc là Bắc Kinh tỏ ra cứng rắn, sẵn sàng đối đầu thương mại với Mỹ. Bắc Kinh đã công khai cảnh báo: “Quan điểm của Trung Quốc về thương chiến là nhất quán: chúng tôi không muốn nhưng cũng không sợ điều đó”.
Phản bác lời cáo buộc của Washington, Bắc Kinh chỉ trích Mỹ tiêu chuẩn kép, khẳng định việc kiểm soát đất hiếm của Bắc Kinh là động thái bình thường. Trung Quốc nói chính Mỹ từ lâu cũng áp đặt các biện pháp kiểm soát như vậy và thực thi các hành vi phân biệt đối xử chống lại Trung Quốc dưới danh nghĩa an ninh quốc gia.
Theo các nhà phân tích, Trung Quốc giờ đây đã trở nên tự tin hơn vào khả năng chịu đựng và ứng phó với chiến thuật gây sức ép dữ dội từ Mỹ. Xã hội Trung Quốc không còn sợ Mỹ nữa và mức thuế cao cùng các đòn bẩy khác của Mỹ đã mất tác dụng răn đe với Trung Quốc. Bằng chứng là trong tháng 9 vừa qua, xuất khẩu của Trung Quốc vẫn duy trì sức bật đáng kể, tăng vọt 8,3% so với cùng kỳ năm ngoái, bất chấp sức ép thương mại từ Mỹ và mức thuế bị áp đặt ít nhất là 30% theo các sắc lệnh mà ông Donald Trump đã ký. Đây là mức tăng trưởng nhanh nhất kể từ tháng 3 và nhanh hơn nhiều so với dự báo. Trong đó, xuất khẩu tới Mỹ tăng lên mức 34,3 tỷ USD.
Thêm vào đó, với quy mô thương mại song phương hơn 700 tỷ USD mỗi năm, bất kỳ cú “sốc” nào cũng sẽ kéo theo hiệu ứng dây chuyền tiêu cực với cả hai phía. Theo CNBC, sau tuyên bố dọa áp thêm thuế 100% hàng hóa từ Trung Quốc của ông Donald Trump, ước tính 2.000 tỉ USD đã “bốc hơi” khỏi thị trường chứng khoán Mỹ. Chỉ số S&P kết thúc phiên giao dịch cuối tuần trước với mức giảm 2,7% và ghi nhận ngày tồi tệ nhất kể từ tháng 4-2025. Thị trường tiền kỹ thuật số mất 200 tỉ USD trong khi giá vàng, tài sản trú ẩn an toàn trong những cuộc khủng hoảng, tăng hơn 1,5%.
Với Trung Quốc, đối mặt với hàng rào thuế quan tăng cao và các biện pháp ngăn cản của Mỹ, các ngành sản xuất của nước này đang chật vật vì giảm đơn hàng và áp lực tỷ giá. Nhưng các doanh nghiệp công nghệ Mỹ, vốn có sự hiện diện sâu tại Trung Quốc, cũng phải chịu tác động. Sản xuất chíp, linh kiện điện tử, pin xe điện của các doanh nghiệp này đều phụ thuộc phần nào vào chuỗi cung ứng Trung Quốc. Thuế tăng thêm 100% có thể khiến chi phí sản xuất tăng gấp đôi. Ngoài ra, giá hàng tiêu dùng tại Mỹ như điện thoại, đồ gia dụng, quần áo và linh kiện ô tô, phần lớn nhập từ Trung Quốc, dự báo sẽ tăng mạnh, gây áp lực lên lạm phát. Người tiêu dùng Mỹ, trên thực tế sẽ là bên đầu tiên gánh chịu hệ quả của cuộc đối đầu thương mại.
Những thiệt hại tiềm ẩn đó khiến cả Washington và Bắc Kinh phải thận trọng. Trái với những thông tin trước đó, hôm 13-10, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết, Tổng thống Donald Trump vẫn dự kiến gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc vào cuối tháng 10. Ông Bessent cũng thông báo Mỹ tạm hoãn áp thuế 100% cho tới sau cuộc gặp Donald Trump - Tập Cận Bình tại Hàn Quốc. Bản thân ông Donald Trump cũng thể hiện giọng điệu hòa hoãn khi nói Mỹ muốn “giúp Trung Quốc” chứ không phải gây tổn hại cho nước này. Trung Quốc cũng không lập tức tung thuế suất mới để đáp trả Mỹ như những lần trước. Đây được coi là động thái chừa đường để hai bên đàm phán xuống thang trước cuộc gặp giữa ông Donald Trump và ông Tập Cận Bình tại Hàn Quốc.
