Hội thảo đã tập trung thảo luận những vấn đề như: Vai trò của công nghiệp văn hóa trong phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam. Liên kết chuỗi giá trị công nghiệp văn hóa và du lịch trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Khai thác tài nguyên văn hóa bản địa để xây dựng sản phẩm du lịch sáng tạo. Bảo tồn di sản văn hóa và phát triển du lịch bền vững. Hợp tác quốc tế trong phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch tại Việt Nam cùng những giải pháp về bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hoá trong phát triển du lịch bền vững.
Chiến lược Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2016 xác định 12 ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam gồm: Quảng cáo; Kiến trúc; Phần mềm và các trò chơi giải trí; Thủ công mỹ nghệ; Thiết kế; Điện ảnh; Xuất bản; Thời trang; Nghệ thuật biểu diễn; Mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm; Truyền hình và phát thanh; Du lịch văn hóa.
Nhiều tài nguyên và nhiều điểm yếu
GS.TS. Đào Mạnh Hùng, Chủ tịch Liên chi hội Đào tạo Du lịch Việt Nam - Hiệp hội Du lịch Việt Nam cho biết, tuy có nhiều tài nguyên, nhiều tiềm năng song điểm xuất phát để xây dựng ngành công nghiệp văn hóa ở Việt Nam không phải là cao.
Có thể dễ nhìn thấy các điểm yếu như, nền tảng dữ liệu còn “mỏng”; Năng lực, kỹ năng, trình độ chuyên môn của nguồn nhân lực còn ở mức độ thấp; Cơ sở hạ tầng kỹ thuật chưa phát triển đủ cao (có thể thấy rõ nhất trong lĩnh vực sản xuất phim), thiếu chuyên gia và các phương tiện kết nối - cập nhật nói chung; Tình trạng vi phạm bản quyền còn phổ biến. Môi trường sáng tạo nói chung - các trường đại học, doanh nghiệp, các tổ chức nhà nước và các đơn vị hoạt động trong một hệ thống có tính trao đổi văn hóa cao, còn thiếu và chưa đạt chất lượng cần thiết... Đây cũng là những vấn đề cần khắc phục trong tương lai, và cũng là vấn đề ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển du lịch bền vững.
 |
Hội thảo Khoa học quốc tế Công nghiệp văn hoá với phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Được tổ chức bởi Hiệp hội Du lịch Việt Nam |
Cũng theo GS.TS. Đào Mạnh Hùng, để công nghiệp văn hóa Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng văn hóa hiện đại. Các trung tâm văn hóa đa năng, nhà hát, rạp chiếu phim và không gian sáng tạo đạt chuẩn quốc tế cần được xây dựng ở cả các đô thị lớn và địa phương. Hạ tầng kỹ thuật số cũng đóng vai trò quan trọng. Các nền tảng trực tuyến chuyên biệt dành cho sản phẩm văn hóa Việt Nam không chỉ là công cụ quảng bá, mà còn là kênh kết nối hiệu quả giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng.
 |
"Một trong những xu hướng nổi bật hiện nay là tập trung vào sản xuất nội dung gốc (original content). Xu hướng của thế giới ngày càng ưa chuộng những sản phẩm văn hóa mang đậm bản sắc, độc đáo và khác biệt. Đây là cơ hội cho Việt Nam khai thác những giá trị văn hóa truyền thống để tạo ra những sản phẩm mang đậm đặc sắc văn hóa Việt" - GS.TS. Đào Mạnh Hùng nhấn mạnh.
Phát triển kinh tế trải nghiệm cũng là một hướng đi tiềm năng. Việc kết hợp du lịch với các trải nghiệm văn hóa như tham gia lễ hội, học làm thủ công mỹ nghệ, khám phá ẩm thực địa phương sẽ mang lại giá trị gia tăng lớn cho cả ngành du lịch và công nghiệp văn hóa. Đồng thời, xu hướng phát triển bền vững trong công nghiệp văn hóa cũng cần được chú trọng. Các hoạt động văn hóa cần hướng tới việc bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên hiệu quả và giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái.
Phát triển “chuỗi giá trị”
Theo PGS- TS Phạm Trung Lương, Phó Chủ tịch Liên Chi hội Đào tạo Du lịch, Việt Nam được biết đến không chỉ là nơi có bờ biển dài, ấm áp quanh năm với nhiều cảnh quan thiên nhiên hấp dẫn và hàng trăm khu bảo tồn thiên nhiên mà còn là đất nước có bề dầy lịch sử hàng ngàn năm và là nơi sinh sống của cộng đồng 54 dân tộc hàng ngàn di tích lịch sử văn hóa kết tinh của nền văn hóa giàu bản sắc. Nhiều giá trị tự nhiên và văn hóa của Việt Nam đã được thế giới công. Cho đến nay Việt Nam là quốc gia trong nhóm dẫn đầu về số lượng di sản đã được UNESCO công nhân. Đây là tiềm năng và lợi thế to lớn của du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa. Tuy nhiên thời gian qua, phát triển du lịch văn hoá ở Việt Nam còn chưa tương xứng với vị thế, chưa thu hút được các bên có liên quan, đặc biệt là các phân ngành công nghiệp văn hoá như nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ, thời trang... tham gia.
Theo Cơ quan văn hóa, truyền thông và thể thao Anh: “Công nghiệp văn hóa là các ngành công nghiệp sử dụng các sáng tạo, kỹ năng và trí tuệ nguyên gốc của các cá nhân, có tiềm năng tạo ra của cải vật chất dưới dạng hàng hóa có hàm lượng trí tuệ cao và tạo ra công ăn việc làm cho nhiều thế hệ”.
PGS- TS Phạm Trung Lương nhấn mạnh, có nhiều cách tiếp cận để phát huy được tiềm năng và lợi thế về văn hóa, tuy nhiên một trong những tiếp cận có hiệu quả đó là phát triển “chuỗi giá trị” của du lịch văn hoá với tư cách là 1 phân ngành của công nghiệp văn hoá, Bởi lẽ, phát triển “chuỗi giá trị du lịch văn hoá” không chỉ thể hiện khả năng “kinh tế hóa” tiềm năng, lợi thế văn hóa (biến “tài nguyên thành tài sản”) mà còn là nơi “gắn kết” giữa du lịch và văn hóa để không chỉ đem lại lợi ích cho phát triển chung mà còn có đóng góp tích cực cho phát triển các phân ngành công nghiệp văn hoá.
 |
Phân tích vễ "Chuỗi giá trị trong du lịch văn hoá", PGS - TS Phạm Trung Lương cho rằng, đó là việc đem đến cơ hội phát triển cho các bên liên quan trực tiếp, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, cung ứng thực phẩm (food supply) phục vụ nhu cầu ăn uống, cung ứng vật liệu và sản xuất quà lưu niệm, đặc sản địa phương cho khách (souvenir supply)....
Cho đến nay khái niệm về du lịch văn hoá vẫn còn chưa có sự thống nhất từ những góc nhìn khác nhau, tuy nhiên đa số cho rằng “Du lịch văn hóa là loại hình du lịch được phát triển trên cơ sở khai thác giá trị văn hóa, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tôn vinh giá trị văn hóa mới của nhân loại” (Điều 3, Luật Du lịch).
Khái niệm về “Chuỗi giá trị” là khái niệm về quản lý kinh doanh được Michael Porter lần đầu tiên đưa ra năm 1985 trong công trình: “Lợi thế Cạnh tranh: Tạo ra và duy trì hiệu suất cao” (Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance).
Phát triển kinh tế đêm thế nào?
Thời gian qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Đề án “Một số mô hình phát triển sản phẩm du lịch đêm” với mục tiêu tăng cường thu hút khách, tăng chi tiêu và kéo dài thời gian lưu trú của khách du lịch nội địa và quốc tế cũng góp phần quan trọng để định hướng phát triển kinh tế du lịch ban đêm. Tuy nhiên, dù đã rất nỗ lực nhưng kinh tế ban đêm chưa thực sự có những đóng góp đáng kể.
 |
Tour đêm Văn Miếu |
TS. Đỗ Trần Phương, TS. Phạm Thị Hải Yến- Trường Đại học Văn hoá Hà Nội cho rằng, đâu đó vẫn chỉ dừng lại ở một số loại hình như chợ đêm, ẩm thực đêm, phố đi bộ đêm, nhưng thường đóng cửa rất sớm và nhiều mô hình na ná giống nhau, thiếu tính bản sắc, thiếu giá trị văn hóa trong khi nhu cầu trải nghiệm du lịch đêm của du khách lại rất cao và đòi hỏi phải hấp dẫn. Không nhiều địa phương có những loại hình, sản phẩm kinh tế đêm, du lịch đêm đem lại giá trị cao, nguồn thu lớn và đóng góp to lớn vào kinh tế địa phương, giúp gia tăng chuỗi giá trị du lịch. Chỉ có một số ít tỉnh, thành hình thành tour đêm hiệu quả. Vì vậy, rất cần một chiến lược, một mô hình đầu tư kinh tế đêm, du lịch đêm bài bản.
Lấy ví dụ từ 2 show trình diễn âm nhạc "Anh trai say hi" và "Anh trai vượt ngàn chông gai" - các đêm diễn luôn cháy vé và doanh thu rất cao. Điều đó cho thấy sức mua của thị trường là rất mạnh mẽ. "Vấn đề là chúng ta có nâng tầm được đẳng cấp các chương trình sự kiện âm nhạc trong nước và quốc tế để không chỉ bán cho người Việt mà còn hấp dẫn cả du khách quốc tế sang du lịch tại nước ta kết hợp thưởng thức âm nhạc" - các diễn giả tại Hội thảo đặt câu hỏi.
Đó chính là một trong những lĩnh vực công nghiệp văn hóa quan trọng góp phần đem lại doanh thu cao, lợi ích kinh tế đêm lớn. Chúng ta chưa thể kỳ vọng vào một nền âm nhạc hấp dẫn cả thế giới như nền âm nhạc Mỹ, Hàn Quốc vì điều đó cần thời gian, nhưng qua hiện tượng Chi Pu tỏa sáng tại Trung Quốc và một số nghệ sĩ Việt có chỗ đứng ít nhiều trong khu vực, thì chúng ta có niềm tin rằng các loại hình nghệ thuật biểu diễn hiện đại hay truyền thống của Việt Nam sẽ dần dần tạo sức ảnh hưởng trên thị trường nghệ thuật âm nhạc thế giới, từ đó đem lại nguồn thu lớn cho kinh tế văn hóa, công nghiệp văn hóa.
 |
Tour đêm Hoả Lò được rất nhiều du khách trải nghiệm |
Bên cạnh thị trường âm nhạc hiện đại, thị trường âm nhạc nghệ thuật truyền thống cũng đang từng bước có chỗ đứng nhất định trong công tác tổ chức biểu diễn tại các phố đêm, chợ đêm, đóng góp vào phát triển sản phẩm du lịch đêm. Rất nhiều điểm diễn ở Hà Nội đông khách, kín khách múa rối nước hay đều khách như các điểm trình diễn nghệ thuật biểu diễn truyền thống trong phố cổ. Thậm chí nếu chúng ta "viral marketing" tốt thì nguồn thu sẽ lớn hơn và đảm bảo đời sống nghệ sĩ, nghệ nhân dân gian sống được vì nghề, khi đó họ sẽ sáng tạo hơn, tìm tòi và xây dựng những sản phẩm mới.
Cùng với đó, còn có các chương trình trình diễn thực cảnh như: "Tinh hoa Bắc Bộ" tại Hà Nội, "Ký ức Hội An" ở Quảng Nam, "Tata Show" tại Nha Trang, "À Ố show" tại TP.HCM. Phú Quốc cũng đang nổi lên là điểm đến của các show trình diễn đem lại doanh thu kinh tế đêm cao.
Các tour đêm tại Hà Nội thời gian qua là một ví dụ cho thấy nếu quyết tâm sẽ làm được, thậm chí làm tốt. Chỉ trong hơn một năm, Hà Nội bán, quảng bá, giới thiệu 16 sản phẩm du lịch đêm, nổi bật là tour đêm phố cổ, Tour giải mã Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu Quốc Tủ Giám Tinh hoa đạo học hay tour đêm nhà tù Hỏa Lò, Đền Ngọc Sơn. Có những điểm cháy vé tour đêm, du khách phải đặt trước vài tháng. Đó là tín hiệu rất tích cực.
TS. Đỗ Trần Phương, TS. Phạm Thị Hải Yến- Trường Đại học Văn hoá Hà Nội khẳng định, để làm được điều đó thì các địa phương phải có đội ngũ nhân lực sáng tạo trong thiết kế xây dựng sản phẩm du lịch đêm, có chiến lược đầu tư cơ sở vật chất, áp dụng công nghệ và nghệ thuật vào trình diễn. Các sân vận động, nhà thi đấu thể thao, các cung đường quy hoạch thể thao đêm cũng cần được quan tâm. Dịch vụ giao thông công cộng phục vụ phát triển kinh tế du lịch đêm cũng cần đầu tư, có quy hoạch bài bản. Ngoài ra, công tác quản lý nhà nước về du lịch đêm cũng cần những khung pháp lý về kinh tế đêm, chế tài, hành lang thông thoáng nhưng phù hợp để có thể quản lý tốt. Cốt lõi vẫn là cần có một đội ngũ nhân lực trong lĩnh vực này thực sự chuyên nghiệp trong CNVH, tạo cơ chế đồng bộ, tạo cơ chế để các nguồn lực sáng tạo, tạo ra một nền môi trường công nghệ số hóa trong văn hóa du lịch để quảng bá, tạo nguồn thu.
Giáo sư GS. Kim Si Bum - Học viện Công nghiệp văn hoá, Đại học Quốc gia Gyeongkuk (Hàn Quốc), Thành viên của Chương trình Phát triển bền vững và sáng tạo nông thôn của UNESCO (trạm Hàn Quốc): Việc kết hợp phát triển văn hóa và du lịch rất quan trọng những vẫn có sự khác biệt giữa thành phố văn hóa và thành phố du lịch. Văn hóa thể hiện bản sắc của người dân địa phương. Mục đích của du lịch là để thu hút khách du lịch từ nơi khác đến để trải nghiệm những giá trị văn hóa mà họ không thể trải nghiệm ở nơi ở của họ. Vì vậy với sự phát triển du lịch bền vững thì không thể phá hủy hay làm hao mòn đi giá trị văn hóa ở địa phương chỉ để phục vụ mục đích phát triển du lịch. Vấn đề cốt lõi là làm thế nào để kết hợp phát triển văn hóa và du lịch mà không để ảnh hưởng đến giá trị văn hóa của địa phương.
