- Việt Nam đã có hơn 100 triệu “công dân số”
- Từ ngày 1-7, tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp 2025
- Nhận thức thị trường về nông nghiệp hữu cơ vẫn hạn chế
Rào cản từ “nỗi sợ công nghệ”
Phát biểu khai mạc, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam - Cao Xuân Thu Vân nhấn mạnh, chuyển đổi số đang mở ra hướng phát triển bền vững và thịnh vượng cho ngành nông nghiệp, lĩnh vực gắn liền với sinh kế của hàng chục triệu nông dân. Việc ứng dụng công nghệ số không chỉ giúp tối ưu hóa năng suất, giảm chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh, mà còn là lời giải cho nhiều thách thức lớn như biến đổi khí hậu, yêu cầu phát triển xanh, tiêu chuẩn bền vững và cải thiện đời sống người nông dân.
Đối với khu vực hợp tác xã (HTX) nông nghiệp, chuyển đổi số được coi là “đòn bẩy tăng trưởng” giúp tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ. Khảo sát của Liên minh HTX Việt Nam cho thấy mức độ chuyển đổi số trung bình mới đạt 32%; trong gần 35.000 HTX, chỉ 13,6% đã hoàn tất, khoảng 50% đang triển khai và 36,4% chưa thực hiện.
Theo đánh giá, các khó khăn của HTX nông nghiệp tập trung ở 5 nhóm chính gồm: tài chính, hạ tầng công nghệ, nhân lực, chiến lược phát triển và chính sách hỗ trợ. Chi phí đầu tư công nghệ cao lớn, trong khi khả năng tiếp cận vốn ưu đãi còn hạn chế. Bên cạnh đó, hạ tầng công nghệ thông tin ở nông thôn còn yếu, nhân lực am hiểu công nghệ thiếu hụt, cùng với tâm lý e ngại thay đổi vẫn phổ biến.
Nhiều nông dân và thành viên HTX còn hiểu sai bản chất của chuyển đổi số, coi đó là việc “chạy theo” các công nghệ hào nhoáng như AI, blockchain hay IoT. Trong khi, chuyển đổi số thực chất là quá trình nâng cao năng lực quản lý và ứng dụng công nghệ vào sản xuất, truy xuất nguồn gốc, giám sát chất lượng, giảm phát thải và kết nối thị trường.
Một rào cản khác nằm ở “nỗi sợ công nghệ”, sự mơ hồ và thiếu tự tin của người nông dân trước các khái niệm mới. Vì vậy, thay vì tô vẽ công nghệ như một “phép màu”, cần giúp người dân hiểu rõ công nghệ số có thể và không thể làm gì, từ đó tự tin hợp tác và sáng tạo giá trị mới.
 |
Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Cao Xuân Thu Vân phát biểu tại diễn đàn |
Theo Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) Trần Duy Ninh, để giải bài toán thiếu nhân lực công nghệ thông tin, giải pháp khả thi trước mắt là sự đồng hành của doanh nghiệp, không chỉ tài trợ thiết bị, mà còn trực tiếp đưa kỹ sư, chuyên gia về địa phương hướng dẫn và đào tạo. Tuy nhiên, về lâu dài, cần hình thành các “hạt nhân công nghệ” ngay trong HTX, giúp chủ động duy trì và vận hành hệ thống số.
Ông Ninh cũng đề xuất một số định hướng cụ thể cho giai đoạn tới. Trong đó nhấn mạnh việc xây dựng kiến trúc số riêng cho khu vực HTX, được tích hợp trong khung chuyển đổi số ngành nông nghiệp, nhằm kết nối dữ liệu, quản trị và giao dịch từ trung ương tới địa phương.
Bên cạnh đó, cần chuẩn hóa và bổ sung dữ liệu HTX vào nhóm cơ sở dữ liệu quốc gia trọng điểm do Bộ Công an quản lý, đồng thời đẩy nhanh việc phát triển nền tảng “Hợp tác xã số”, một nền tảng dùng chung giúp các HTX không phải tự thuê hoặc phát triển phần mềm riêng lẻ.
Song song đó, việc mở rộng các sàn giao dịch công nghệ cũng cần được đẩy mạnh để HTX dễ dàng tiếp cận, thuê hoặc mua các giải pháp phù hợp.
 |
Không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc
TS. Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số là hai xu thế tất yếu, gắn liền với yêu cầu tăng trưởng nhanh và bền vững của nền kinh tế.
Trong bối cảnh nông nghiệp Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng cao, giá trị sản xuất đạt trên 400 tỷ USD, việc phát triển nền nông nghiệp sinh thái, hiện đại, ứng dụng công nghệ cao theo hướng “xanh” và “số” không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc.
Theo ông, sự hình thành hệ sinh thái số trong nông nghiệp là yêu cầu cấp thiết xuất phát từ ba yếu tố: thị trường quốc tế ngày càng khắt khe, chuỗi liên kết truyền thống thiếu dữ liệu và niềm tin, và khung pháp lý về chuyển đổi số chưa hoàn thiện.
Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cho rằng, hệ sinh thái số trong nông nghiệp không chỉ là công cụ sản xuất mà còn là “cuộc cách mạng về niềm tin và dữ liệu”, nơi các chủ thể có thể minh bạch hóa thông tin, chia sẻ lợi ích và vận hành đồng bộ.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng nền tảng số dùng chung cho khu vực HTX và kinh tế tập thể, dự kiến đưa vào vận hành từ tháng 6/2026. Nền tảng này sẽ kết nối dữ liệu về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng, logistics, hợp đồng điện tử và tiêu chuẩn sản xuất, hướng tới mục tiêu “mỗi hợp tác xã – một nền tảng số, mỗi nông dân – một công dân số”.
