Câu chuyện ly kỳ xung quanh giải thưởng xổ số liên quan đến chuyên cơ trị giá 218 triệu USD của Tổng thống Mexico

• Các quốc gia thắt chặt các biện pháp hạn chế lây lan dịch Covid-19
• Tổng thống Mexico tình nguyện dùng thử vaccine chống Covid-19 của Nga

Câu chuyện ngắn đằng sau sự việc này liên quan đến cáo buộc tham nhũng gần 10 năm. Đáng nói, Tổng thống đương nhiệm Mexico đã cố bán chiếc máy bay đó vài năm nay nhưng tình hình càng khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

Bên trong chiếc chuyên cơ Tổng thống có thiết kế riêng trị giá hơn 200 triệu USD

“Ngay cả Tổng thống Mỹ Barack Obama cũng không có chuyên cơ như vậy”

Năm 2012, Tổng thống Mexico Felipe Calderón đã quyết định nâng cấp chuyên cơ. Ông chọn mua một chiếc Boeing 787 Dreamliner, loại máy bay phản lực mới. Nhưng vào thời điểm máy bay được giao đến, ông Calderón đã hết nhiệm kỳ, người tiếp nhận là Tổng thống kế nhiệm Enrique Peña Nieto. Chiếc máy bay đã được chuyển đổi nội thất để có đủ chỗ cho 80 hành khách, ghế da rộng, có phòng hội nghị, phòng tổng thống với giường nằm và phòng tắm riêng.

Tổng thống Peña Nieto đã sử dụng máy bay phản lực trong vài năm cuối cùng tại nhiệm và nó đã trở thành mục tiêu công kích của ứng cử viên Andrés Manuel López Obrador trong chiến dịch tranh cử năm 2018. “Ngay cả Tổng thống Mỹ Obama cũng không có một chiếc máy bay như thế này”, ông López Obrador nhận xét và gọi đó là biểu tượng của sự thừa thãi và tham nhũng của chính phủ ở một đất nước đang phải vật lộn với đói nghèo. Ông López Obrador hứa sẽ bán máy bay và trả lại tiền cho người dân.

Tổng thống López Obrador đã cố gắng giữ lời hứa ngay sau khi nhậm chức vào ngày 1-12-2018. Trong khi Tổng thống thường xuyên đi công tác, thậm chí cả công du nước ngoài bằng máy bay thương mại thì chính quyền của ông đã cố tìm người mua chiếc chuyên cơ. Hóa ra, việc bán chiếc máy bay VIP có thiết kế riêng với giá hơn 200 triệu USD nhưng đã qua sử dụng không hề dễ dàng. Có lẽ phải tiêu tốn thêm hàng triệu đôla Mỹ nữa mới có thể chuyển đổi cho mục đích thương mại.

Chính phủ Mexico đã đưa ra nhiều đề nghị mua máy bay suốt từ đầu năm 2019 nhưng không hiệu quả, nó vẫn đang đỗ trong một nhà chứa máy bay ở Thủ đô Mexico City. Một phần lý do là chính quyền đương nhiệm không thể bán chiếc máy bay với giá thấp hơn giá trị của nó.

Ý tưởng phát hành xổ số

Vào đầu năm 2020, chính quyền của Tổng thống López Obrador đã đưa ra một ý tưởng mới để “giải quyết triệt để” chiếc máy bay: xổ số. Nhà chức trách cho rằng, nếu trúng xổ số, một công dân bình thường của Mexico - sẽ trở thành chủ nhân tự hào của một chiếc 787 thân rộng.

Nhưng công chúng Mexico nhanh chóng trả lời bằng một số câu hỏi: Người trúng số sẽ đỗ máy bay ở đâu? Ai sẽ lái nó? Ai sẽ bảo dưỡng nó? Nó sẽ được bay ở đâu? Và quan trọng nhất, ai sẽ trả tiền cho tất cả những thứ này? Vào thời điểm đó, Tổng thống López Obrador đưa ra một phần giải pháp. “Chúng tôi sẽ cung cấp cho người trúng giải chiếc máy bay dịch vụ bảo dưỡng trong 2 năm hoặc 1 năm”, ông nói vào tháng Giêng này.

Theo ước tính của chính phủ, chi phí bảo trì hàng năm vào khoảng 1,7 triệu USD. “Nghe giống như một trò đùa”, Bryan Diaz, cư dân thành phố Mexico, nói với hãng tin AFP vào tháng 1-2020. Trước phản ứng của người dân, Tổng thống buộc phải thay đổi hướng đi, nhưng mục tiêu ban đầu là bán máy bay đã không còn nữa. Tổng thống Mexico López Obrador quyết định rằng, giải xổ số sẽ tiếp tục nhưng giải thưởng sẽ không còn là chiếc máy bay. Thay vào đó, nó sẽ là một giải thưởng tiền mặt “tượng trưng” được chia cho 100 người chiến thắng. Mỗi người chiến thắng sẽ nhận được 20 triệu peso, tương đương khoảng 1 triệu USD, tùy thuộc vào tỷ giá hối đoái.

Vào thời điểm đó, chính phủ hy vọng khoảng 6 triệu vé sẽ được bán với giá 500 peso/vé, tương đương 25 USD. Số tiền quyên góp được sẽ được sử dụng để trả cho người thắng cuộc và tiền dôi dư sẽ được sử dụng để tặng thiết bị y tế cho hệ thống y tế công cộng và cũng giúp bảo trì máy bay. Kế hoạch đó tất nhiên yêu cầu mọi người tích cực mua vé xổ số.

Tuy nhiên, mức giá 500 peso là khá cao so với mức thu nhập trung bình ở một quốc gia mà số liệu thống kê của chính phủ cho thấy, mỗi hộ chỉ kiếm được khoảng 16.500 peso mỗi tháng vào năm 2018. Đó có thể là một phần lý do khiến doanh thu bán vé không cao. Kế hoạch ban đầu để tổ chức bốc thăm xổ số vào tháng 5 đã bị trì hoãn do không có doanh thu. Sau đó, đại dịch Covid-19 tấn công Mexico. Nước này ghi nhận hơn 675.000 ca mắc và 71.000 ca tử vong.

Người dân háo hức hy vọng có thể trúng giải cao nhất trị giá 1 triệu USD

Huy động tiền chống đại dịch

Lúc đó, mục đích của giải thưởng xổ số lại thay đổi. Chính quyền của Tổng thống López Obrador chào bán xổ số với con số dôi dư để hỗ trợ cuộc chiến chống đại dịch Covid-19. Tính đến ngày 11-9, chính phủ Mexico cho biết họ chỉ bán được dưới 4,2 triệu vé số với tổng trị giá khoảng 105 triệu USD, chiếm khoảng 60% số vé dự kiến được bán ra. Số tiền cuối cùng có thể sẽ cao hơn một chút vì đợt phát hành đã dừng vào ngày 15-9.

Theo như thể lệ giải thưởng, chính phủ sẽ rút 100 triệu USD cho 100 vé trúng thưởng, chiếm đến 95% số tiền thu được. Vậy là chỉ còn 5 triệu USD quyên góp cho hệ thống y tế công cộng. Nếu số tiền được chia đều cho 951 cơ sở y tế công cộng điều trị cho bệnh nhân Covid-19 của đất nước, mỗi cơ sở sẽ nhận được chưa đầy 5.000 USD.

Nhưng chính các cơ sở y tế có thể gặp may mắn nếu họ trúng xổ số. Chính phủ liên bang đã đưa sáng kiến phân phối khoảng 1.000 vé xổ số cho mỗi bệnh viện công, tổng số tiền đầu tư khoảng 25 triệu USD. Bệnh viện nào có vé trúng thưởng, họ sẽ được phép sử dụng 1 triệu USD tiền trúng thưởng để mua thiết bị y tế. Ngoài ra, nếu vé trúng thưởng không có người nhận, số tiền đó cũng sẽ được quyên góp cho các bệnh viện.

Nhưng đó là một trò chơi may rủi. Trong nhiều tháng, nhiều người đã cáo buộc chính phủ Mexico không cung cấp đầy đủ thiết bị bảo hộ hoặc vật tư y tế cho các bệnh viện trong suốt đợt đại dịch. Trong mắt các nhà phê bình, xổ số là cách để làm cho công chúng phân tâm, không quan tâm đến việc nhà nước đã không đáp ứng đầy đủ ngân sách cho các nhu cầu y tế cộng đồng.

Hôm 15-9, việc quay giải thưởng xổ số đã diễn ra trong vòng 2,5 giờ. Nhiều người háo hức chờ kết quả là các bộ số được đọc ra. Những người chiến thắng sẽ được công bố trong những ngày tới. Vì lợi ích của hệ thống y tế công cộng ở Mexico, nhiều người sẽ hy vọng những người chiến thắng bao gồm các bệnh viện công.