- Doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh chính thức được hỗ trợ 2% lãi suất
- Dự báo mới về tăng trưởng kinh tế Việt Nam
Chỉ đạt 30% kế hoạch
Số liệu từ Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết, lũy kế giai đoạn 2016 - 2020, có 180 doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa với tổng giá trị doanh nghiệp là 489.690 tỷ đồng, trong đó giá trị vốn Nhà nước là 233.792 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong 180 doanh nghiệp này thì chỉ có 39/128 doanh nghiệp cổ phần hóa thuộc danh mục cổ phần hóa theo Công văn số 991 và Quyết định số 26 của Thủ tướng Chính phủ, đạt 30% kế hoạch.
Năm 2021 ghi nhận 4 doanh nghiệp cổ phần hóa với tổng giá trị doanh nghiệp là 333 tỷ đồng (trong đó giá trị thực tế phần vốn Nhà nước là 196 tỷ đồng), cũng không thuộc danh mục doanh nghiệp cổ phần hóa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Như vậy, có thể thấy, số lượng doanh nghiệp cổ phần hóa đã vượt kế hoạch đề ra, tuy nhiên số lượng doanh nghiệp cổ phần hóa ngoài kế hoạch nhiều hơn số lượng doanh nghiệp cổ phần hóa theo kế hoạch Thủ tướng Chính phủ đã ban hành.
 |
Nghi vấn thâu tóm đất vàng đặt ra khi hoạt động sản xuất kinh doanh chính của nhiều doanh nghiệp sa sút sau cổ phần hóa |
Cũng theo Cục Tài chính doanh nghiệp, một số đơn vị đăng ký danh sách thực hiện cổ phần hóa thoái vốn nhiều nhưng không triển khai đúng theo kế hoạch. Chẳng hạn như Hà Nội có kế hoạch cổ phần hóa 15 doanh nghiệp, nhưng kết thúc giai đoạn chỉ cổ phần hóa được 1 doanh nghiệp; TP.HCM kế hoạch triển khai cổ phần hóa 39 doanh nghiệp, kết thúc giai đoạn chưa hoàn thành cổ phần hóa doanh nghiệp nào. Hai đơn vị này chiếm đến 60% tổng số doanh nghiệp chưa thực hiện hoàn thành cổ phần hóa đến hết năm 2020.
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, việc đổi mới, cơ cấu DNNN là một trong những nhiệm vụ quan trọng của tái cơ cấu nền kinh tế. Bộ Tài chính đã tham mưu ban hành các cơ chế chính sách về tái cơ cấu DNNN. Công tác cổ phần hóa, thoái vốn thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực. Việc hoàn thiện cơ chế chính sách được triển khai hiệu quả thông qua việc ban hành, sửa đổi, bổ sung các Nghị định liên quan đến cổ phần hóa, thoái vốn… Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc đã chỉ rõ các tồn tại vướng mắc trong quá trình cổ phần hóa, thoái vốn hiện nay như tiến độ chậm, chưa đạt kết quả đề ra theo đề án mà Chính phủ đã ban hành; nguồn thu cổ phần hóa chưa đạt yêu cầu. Riêng năm 2021, Quốc hội giao Chính phủ thu từ cổ phần hóa 40.000 tỷ đồng, nhưng hết năm thu chưa đầy 2.000 tỷ đồng, tức là cổ phần hóa rất chậm.
“Lỗ hổng” định giá đất
Đặc biệt, theo người đứng đầu ngành Tài chính, việc xác định giá trị doanh nghiệp có vai trò rất quan trọng khi cổ phần hóa. Tuy nhiên, thời gian qua, việc xác định giá trị của doanh nghiệp thường thấp hơn giá trị thực tế, sau khi kiểm toán thì giá trị tăng lên nhiều lần, bình quân tăng 2,8 lần. Điều này cho thấy xác định giá trị doanh nghiệp chưa chính xác, trong đó có việc xác định giá trị quyền sử dụng đất.
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, việc tính giá trị một lần không sát giá thị trường (dù có sát thị trường thì sau 10 năm, 20 năm, giá trị lại khác) là lỗ hổng gây thất thoát. Đó là chưa nói đến việc nộp tiền thuê đất một lần thì doanh nghiệp cổ phần hóa có thể chuyển quyền sử dụng đất để làm nhà đô thị, hay công trình khác… Chuyển mục đích sử dụng đất dẫn đến xác định giá trị sử dụng đất không chính xác, gây thất thoát, thậm chí hoạt động sản xuất kinh doanh bị thu hẹp. Việc sắp xếp nhà đất cũng còn quy định chưa được cụ thể, như xác định lợi thế thương mại, xác định quyền sử dụng đất trong liên doanh liên kết… Do vậy, người đứng đầu ngành Tài chính đặt vấn đề về việc đưa ra phương pháp giá trị doanh nghiệp, giá trị quyền sử dụng đất một cách chính xác, có nên đưa giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hay không?
Về vấn đề này, theo ông Lê Mạnh Hùng - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nêu thực trạng, vẫn còn trường hợp nhà đầu tư chiến lược tham gia mua cổ phần của DNNN chỉ nhằm mục đích chính là bất động sản và những khu đất vàng của doanh nghiệp hơn là nhằm vào thương hiệu hoặc ngành kinh doanh chính. Khi đã nắm được doanh nghiệp là tìm cách chuyển nhượng đất, chuyển mục đích sử dụng đất để kinh doanh kiếm lời, không tập trung vào đầu tư phát triển doanh nghiệp theo hoạt động sản xuất kinh doanh chính.
Do đó, ông Nguyễn Mạnh Hùng đề nghị tách việc xác định giá trị quyền sử dụng đất khỏi quy trình cổ phần hóa DNNN, thoái vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Vì hình thức sử dụng đất của doanh nghiệp trước và sau khi cổ phần hóa, thoái vốn, vẫn là Nhà nước giao đất, cho thuê đất nên giá trị quyền sử dụng đất không gia tăng khi thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn, mà chỉ tăng khi có sự chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Sau khi cổ phần hóa, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất (nếu có) phải phù hợp với quy hoạch được cấp có thẩm quyền phê duyệt và thực hiện theo quy định của pháp luật về đất đai và pháp luật khác có liên quan. Cần tách công tác sắp xếp lại, xử lý nhà, đất khỏi quy trình cổ phần hóa vì rà soát hiện trạng sử dụng đất là nhiệm vụ thường xuyên cả trước và sau cổ phần hóa của các cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về đất đai để bảo đảm sử dụng đúng mục đích và hiệu quả sử dụng đất, tránh hoang hóa, lãng phí chứ không phải chỉ để thực hiện công tác cổ phần hóa, thoái vốn.
Còn ông Nguyễn Tân Thịnh - Cục trưởng Cục Quản lý công sản (Bộ Tài chính) cho rằng, cần tiếp tục thực hiện rà soát để hoàn thiện chính sách, pháp luật về sắp xếp lại, xử lý nhà, đất và chính sách về cổ phần hóa doanh nghiệp, đảm bảo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần sửa đổi Luật Đất đai theo hướng các doanh nghiệp khi chuyển sang cổ phần hóa thì chỉ được áp dụng hình thức thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm; không được thực hiện chuyển mục đích sử dụng đất sau cổ phần hóa. Trường hợp doanh nghiệp không có nhu cầu sử dụng thì trả lại cho Nhà nước và sẽ được bồi thường, hỗ trợ theo quy định của pháp luật… Cần xây dựng cơ sở dữ liệu để theo dõi, quản lý tiến độ kê khai, báo cáo, lập, phê duyệt phương án sắp xếp lại, xử lý nhà, đất và tổ chức xử lý nhà, đất đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đặc biệt là, tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra việc sắp xếp lại, xử lý nhà, đất của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp.
Không cổ phần hóa bằng mọi giá
Kiến nghị một số giải pháp để thúc đẩy quá trình cổ phần hóa, thoái vốn giai đoạn tới, ông Lê Mạnh Hùng cho rằng, cần thay đổi nhận thức, quan điểm về chủ trương cổ phần hóa, thoái vốn DNNN. Trong đó, không cổ phần hóa, thoái vốn bằng mọi giá mà cần theo nguyên tắc và tín hiệu thị trường, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, hiệu quả và thu hồi tối đa vốn Nhà nước. Đồng thời, đổi mới phương thức cổ phần hóa, thoái vốn DNNN; tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN; quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu, gắn trách nhiệm của người đứng đầu với kết quả sắp xếp, đổi mới DNNN khi đánh giá, xếp loại người đứng đầu hoặc xếp loại doanh nghiệp…
Theo ông Phạm Văn Đức - Phó Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính), Bộ Tài chính đã đề xuất nhiều giải pháp để đẩy nhanh cổ phần hóa DNNN. Theo đó, cần nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của DNNN trên nền tảng công nghệ hiện đại, năng lực đổi mới sáng tạo, quản trị theo chuẩn mực quốc tế… Tiếp tục tập trung hoàn thiện thể chế, chính sách theo hướng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, trao quyền chủ động hơn cho doanh nghiệp gắn với giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm soát quyền lực, cải cách thủ tục hành chính, bảo đảm công khai, minh bạch trong cơ cấu lại DNNN, cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước tại doanh nghiệp; rà soát, nghiên cứu quy định việc không tính giá trị đất vào giá trị doanh nghiệp khi thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn…
