Khuôn khổ pháp luật về phòng ngừa tham nhũng của Việt Nam tương đối toàn diện, nhưng hiệu quả của các giải pháp trong thực tế còn nhiều hạn chế. Đặc biệt, vấn đề thu hồi tài sản tham nhũng luôn là một thách thức lớn, gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Phó Tổng thanh tra Chính phủ nêu ra những con số đáng lo ngại. Từ tháng 10-2010 đến 30-4-2013, tổng giá trị tham nhũng và thiệt hại gây ra được phát hiện khoảng 17.000 tỷ đồng, nhưng tổng giá trị tài sản thu hồi được chỉ khoảng 5.000 tỷ đồng. Vụ Pháp luật quốc tế (Bộ Tư pháp) cho biết, Việt Nam đã tham gia nhiều điều ước quốc tế liên quan đến phòng chống tội phạm tham nhũng. Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng có quy định về thu hồi gián tiếp và trực tiếp tài sản tham nhũng. Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, khó khăn và phức tạp liên quan đến nhiều quy định pháp luật của Việt Nam ở nhiều văn bản khác nhau nên cần phải nghiên cứu sâu hơn.
Lý giải nguyên nhân tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng quá ít ỏi, đại diện Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao cho rằng, các đối tượng tham nhũng thường có chức, có quyền, có trình độ, kiến thức pháp luật nên thủ đoạn đối phó rất tinh vi. Trong khi đó, cơ chế kiểm soát tài sản thu nhập; việc sử dụng tiền mặt phổ biến cũng như quản lý các giao dịch lớn còn lỏng lẻo, bất cập. Tài sản tham nhũng được các đối tượng “rửa” bằng nhiều hình thức như đầu tư chứng khoán, bất động sản, chuyển ngoại tệ ra nước ngoài...
Cố vấn của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc cho biết, theo nghiên cứu của tổ chức này, có tới 89% người dân được hỏi nói họ không tố cáo tham nhũng dù biết có hành vi tham nhũng. Khi được hỏi tại sao không tố cáo, 56% số người nói không tin vào cơ quan phòng chống tham nhũng, còn lại là sợ bị trả thù, thủ tục rắc rối. Vị chuyên gia này khuyến nghị, Việt Nam nên thành lập lực lượng đặc nhiệm kiểm soát tài sản, thu nhập, sử dụng tiền mặt, đặc biệt là chống “rửa” tiền với những đối tượng “có rủi ro rửa tiền cao”.
