- Những vũ khí khiến kẻ thù hoảng hồn ở Củ Chi
- Hồi ức của người chỉ huy Trung đoàn 66 tiến vào Dinh Độc Lập
- “Hạnh phúc lắm khi cầm trên tay phất lá cờ giải phóng!”
Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu (ngồi, thứ hai từ phải sang), bên cạnh là má Ngẫu - người đã chỉ đường cho mũi tấn công thọc sâu vào cầu Vĩnh Bình
Khoan hồng, bao dung Ngày chiến thắng
- PV: Thưa Thượng tướng, tròn 40 năm thời khắc ông có mặt trong đoàn quân tiến vào giải phóng Sài Gòn, ông nhớ nhất điều gì khi đó?
- Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu: 40 năm qua nhanh như chớp mắt vậy! Tối 29-4, tôi 28 tuổi, Trung Đoàn trưởng Trung đoàn 27, Sư đoàn 320B, Quân đoàn 1 nhận nhiệm vụ dẫn một mũi đánh vào Lái Thiêu, cầu Vĩnh Bình, mục đích chiếm toàn bộ Bộ Tư lệnh thiết giáp của địch ở Gò Vấp cùng một số khu vực khác. Sẩm tối thì chúng tôi vào gần tới cửa ngõ Sài Gòn. Phát hiện một ngôi nhà le lói ánh đèn, chúng tôi đã gọi cửa. Chủ ngôi nhà là má Ngẫu cùng hai con là Phước và Đức.
Khi chúng tôi đưa tấm bản đồ tác chiến nhờ má chỉ đường để thọc sâu vào trung tâm thì má bảo, nhìn bản đồ má không hiểu, nói đoạn má vào nhà trong, đưa ra một tấm bản đồ Sài Gòn trải ra một chiếc bàn nhỏ để vạch đường đi cho chúng tôi. Chữ má đẹp lắm, sau này tôi mới biết má là giáo viên dạy Pháp văn. Chồng má bị địch bắt từ chiến dịch Mậu Thân năm 1968 rồi đày ra Côn Đảo và hy sinh ở đó. Má cũng chính là người cung cấp cho chúng tôi tình hình, rằng cách đó 5km có trại Huỳnh Văn Lương với 2.000 quân, tâm lý đang dao động, má bảo nên kêu hàng, không nên đánh. Kế đó má nói, Lái Thiêu và đặc biệt là cầu Vĩnh Bình có lực lượng tử thủ. Sáng hôm sau, theo ý má, chúng tôi đã kêu gọi 2.000 quân địch ra hàng, tránh được đổ máu.
Trận đánh ác liệt nhất ở cầu Vĩnh Bình, tôi không bao giờ quên hình ảnh Đại đội trưởng Hoàng Thọ Mạc khi đó. Anh cầm khẩu B40 nhảy khỏi xe chỉ huy, bắn cháy xe bọc thép của địch. Đến lúc bị trúng đạn, anh vẫn xách súng lao lên. Bất ngờ, một tiếng nổ vang trời, xe của anh bị bắn cháy, anh xô ngã người đồng đội rồi nằm đè lên. Đến phút cuối, anh vẫn cố gắng che chở cho đồng đội.
10h sáng 30-4, chúng tôi vào tiếp quản Tổng y viện Cộng hòa. Chỉ huy ở đó là Chuẩn tướng Phạm Hà Thanh - Cục trưởng Quân lực Quân y Việt Nam Cộng hòa (VNCH). Nghe giọng của tôi, ông ấy hỏi, có phải người Nam Định không, rồi tự giới thiệu là đồng hương và xin bàn giao, nhưng tôi thẳng thắn, các ông thua và phải đầu hàng. Tại đó có vài trăm thương binh của địch, quân y của ta vào tiếp quản rồi cùng các bác sĩ tại đây băng bó vết thương cho những người bị thương của cả hai bên rồi thông báo cho gia đình những người lính VNCH đến đón họ về chữa trị tại các bệnh viện trong thành phố. Phía bên kia luôn tuyên truyền rằng, khi quân giải phóng vào thì “tắm máu” nhưng sự thật là khi họ đã ra hàng, đã thua cuộc thì chúng ta luôn đối xử bằng chính sách khoan hồng, bao dung.
- Thưa Thượng tướng, khi đó chúng ta có chỉ đạo gì về chính sách đối với bên thua cuộc?
- Chúng tôi phải thực hiện 10 quy định. Đặc biệt là chính sách dân vận và chính sách khoan hồng của quân Giải phóng đã khiến các gia đình có con em đầu quân cho chính quyền VNCH cảm thấy nhẹ nhàng bởi không như lời đồn “tắm máu”. Bởi xét cho cùng, họ là người thua cuộc, nhưng cũng là nạn nhân của chiến tranh, nạn nhân của chính quyền VNCH.
Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu, nhà thơ, cựu binh Kevin Bowen, nhà thơ Hữu Thỉnh, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều trong lần gặp mặt tại Ngày thơ Việt Nam
“May mà tôi với ông chưa gặp nhau”
- 40 năm qua đi, vết thương chiến tranh đã phần nào nguôi ngoai, giờ phút này, ông quan niệm thế nào về tư tưởng hòa giải dân tộc, thưa Thượng tướng?
- Trong “Đại cáo bình Ngô” mà Nguyễn Trãi viết có câu: “Đem đại nghĩa để thắng hung tàn/ Lấy trí nhân để thay cường bạo”, tôi nghĩ câu này đã đúc kết chủ trương của dân tộc ta trong mấy nghìn năm tồn tại, phát triển. Khi Tổ quốc lâm nguy, chúng ta nắm tay nhau nhất loạt đứng lên kiên cường bất khuất, đánh đuổi giặc ngoại xâm. Nhưng khi có hòa bình, chúng ta lại bao dung vị tha. 40 năm thống nhất rồi, đương nhiên phải khép lại quá khứ, hòa giải, hòa hợp và nêu cao tinh thần đoàn kết dân tộc. Vết thương chiến tranh của cả hai bên đều cần phải được xoa dịu, được lành da, không thể cứ khoét mãi sự đau xót ấy nữa.
- Trong thời gian đảm nhận cương vị Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, chắc ông đã nhiều lần gặp lại những cựu binh Mỹ, trong giờ phút chạm mặt “kẻ thù” xưa, các ông nói nhiều về điều gì?
- Tôi phụ trách mảng đối ngoại của Bộ Quốc phòng trong 10 năm, đã gặp lại nhiều cựu binh Mỹ từng tham chiến ở Việt Nam, giờ họ giữ chức vụ cao ở Hạ viện, Thượng viện Mỹ, rồi nhà thơ, nhà báo… Họ đều nói rằng, khi cầm súng sang Việt Nam, họ không hề được biết, được tìm hiểu về văn hóa và truyền thống cùng lòng yêu nước của dân tộc Việt Nam. Bởi nếu họ hiểu được tinh thần Việt Nam, thì chắc chắn cuộc chiến dài đằng đẵng này đã không xảy ra. Sau 1975, những người Việt Nam sống ở nước ngoài cũng ít nhận được thông tin từ Tổ quốc, cũng có nhiều lý do, nhưng sau này, khi ông Nguyễn Cao Kỳ nhìn lại và nhận ra cần phải hàn gắn vết thương và hòa hợp dân tộc, ông ấy đã đưa những thông tin đa chiều, tiếp cận được với các gia đình người Việt. Họ đã trở về Việt Nam với tinh thần hòa giải, kể cả những người từng chống đối quyết liệt trước đây, họ đã thấy đổi mới, đã thấy đất nước phát triển và phồn thịnh - thành tựu của chúng ta sau 40 năm xây dựng đất nước.
- Hẳn là ông đã từng ngồi ăn cơm, uống rượu cùng kẻ thù một thuở chứ?
- Chẳng phải chỉ ăn cơm, uống rượu đâu mà còn đọc thơ cùng nữa ấy chứ (cười). Tôi cũng từng dẫn cựu Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Robert McNamara tới gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Mới đây, tôi gặp nhà thơ Kevin Bowen - một cựu binh từng tham chiến ở Việt Nam tại Ngày thơ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Sau khi được nhà thơ Hữu Thỉnh giới thiệu, đây là tướng Hiệu, người đã từng chiến đấu 9 năm liền ở đất lửa Quảng Trị, Kevin đã nói vui rằng, may ngày đó tôi với ông không gặp nhau, nếu không thì một trong 2 chúng ta có lẽ đã chết. Tôi nhìn thấy ông sẽ bắn rốc-két xuống, còn ông nhìn thấy tôi thì chắc hẳn cả tôi và máy bay đều ăn một quả tên lửa vác vai rồi. Nói đến đó, chúng tôi nắm tay nhau rồi cười rất vui vẻ. Bản thân Kevin Bowen (nguyên Giám đốc Trung tâm William Joiner thuộc trường Đại học Massachusetts - PV), là người có nhiều nỗ lực đưa hình ảnh Việt Nam nói chung và văn chương Việt nói riêng tới Mỹ, giúp xóa bỏ hận thù và ông có một cô con gái nuôi người Việt Nam.
Luôn tin tưởng thế hệ trẻ
- Nhưng thưa ông, đâu đó vẫn còn những ý kiến trái chiều về hòa hợp dân tộc?
- Lịch sử là lịch sử. Cuộc chiến đã qua 40 năm. Quan điểm của Đảng, của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn mong muốn hòa bình và độc lập dân tộc. Để làm được điều này đương nhiên phải có tuyên truyền, có động thái tích cực, để xích lại gần, từ đó mới hiểu nhau hơn. Suốt cả nghìn năm, đất nước ta phải trải qua biết bao nhiêu cuộc chiến, với những kẻ thù mạnh. Vó ngựa Nguyên Mông một thời dẫm nát cả cỏ châu Âu, thế mà sang Việt Nam lại bị binh tướng nhà Trần đánh cho thảm bại những 3 lần đấy thôi. Một đất nước càng có nhiều chiến tranh thì càng khát khao hòa bình và không lệ thuộc.
- Thượng tướng đánh giá thế nào về thế hệ trẻ hôm nay. Liệu họ có đủ bầu nhiệt huyết và lý tưởng như thời tuổi trẻ của ông hay không?
- Thế hệ trẻ bây giờ sợ cái nhục mất nước, khao khát bảo vệ độc lập tự do, bảo vệ chủ quyền và vẫn luôn hừng hực khí thế. Bây giờ có khi còn sục sôi hơn chúng tôi ngày trước bởi họ có điều kiện tiếp cận các thông tin đa chiều, có thể phân biệt đúng sai và hiểu rộng rãi luật pháp quốc tế. Cùng với đó, còn có đầy đủ thông tin của các nhà khoa học, nhà sử học và các tầng lớp nhân dân, luật pháp Việt Nam, luật pháp quốc tế để đấu tranh trên các mặt trận. Vì thế, tôi đặt lòng tin vào thế hệ hôm nay.
- Xin cảm Thượng tướng. Kính chúc ông mạnh khỏe!
