Nông Quốc Chấn (ngoài cùng bên trái) cùng các bạn thơ Chế Lan Viên, Tế Hanh, Hoàng Trung Thông
Ngày đó, ông phụ trách khối văn hóa quần chúng của Bộ Văn hóa, là linh hồn trong đời sống văn hóa của nhân dân, đó là những phong trào “Tiếng hát át tiếng bom”, xây dựng đội văn nghệ xung kích, xây dựng nếp sống văn hóa… Chính từ những phong trào này đã phát hiện rất nhiều tài năng nghệ thuật như: Trần Khánh,Thanh Hoa, Quang Thọ, Quốc Đông, Mạnh Hà… cùng rất nhiều nhà thơ, nhà văn như Cầm Giang, Bút Tre...
Có người ví, Nông Quốc Chấn là một “cây sào” đẩy con thuyền văn hóa của Việt Nam vượt qua nhiều ghềnh thác và sóng gió. Ông dẫn dắt con thuyền bằng chính tình cảm của mình. Nhà thơ Nông Quốc Chấn không có “mác” giáo sư, tiến sĩ, nhưng tấm gương của ông và kinh nghiệm của ông chính là bài học thực tiễn cho các tầng lớp cán bộ văn hóa ở cơ sở. Chưa bao giờ người ta thấy ông nói những lời “to tát”. Mỗi khi gặp vấn đề phức tạp hay khi cán bộ của mình mắc khuyết điểm, ông thường có thái độ mềm mỏng, tìm hướng giải quyết nhẹ nhàng, chính vì thế ông như “cục nam châm” thu hút bầu bạn. Cán bộ cấp dưới thấy ông rất kính trọng và tự giác phục tùng. Ngay trong những bức thư gửi cho cấp trên hay viết cho cấp dưới lúc nào ông cũng tìm những ngôn từ khiêm tốn giản dị mà đầy thuyết phục.
Ông từng đảm đương cương vị Thứ trưởng Bộ Văn hóa, nhưng “bổng lộc” ngày ấy cũng như sau này đâu có gì ngoài chế độ Nhà nước đã quy định. Căn hộ ông ở, lúc đầu ở tầng 3 khu tập thể Kim Liên, sau lại chuyển về con phố cụt giáp với chợ Hòa Bình - phố Yên Bái. Căn hộ hình thước thợ, ông ở tầng 2, nhà quay hướng Tây nên mùa hè nóng như rang. Những năm cuối đời khi ông làm Tổng Biên tập Tạp chí “Toàn Cảnh”, anh em mới sắm cho ông được cái máy điều hòa nhiệt độ và cái TIVI 21inch của hãng JVC.
Gần như suốt thời kỳ “làm quan” ông vẫn chỉ tiếp khách bằng bộ “sa-lon” gỗ gụ bạc phếch. Đối với ông ra hàng quán là việc xa xỉ. Sáng nào, trước khi đến nhiệm sở ông cũng “làm” hai bát cơm nóng với thức ăn đơn giản, có khi là ăn cơm rang, lúc vội thì “xơi” cơm… nguội. Có lần tôi được Bộ cử đi công tác ở Tiệp Khắc. Trước khi đi tôi vào thăm ông đang nằm viện, ông dặn dò, đưa cho tôi vài chục “cua-ron” (tiền Tiệp) và bảo, sang đấy nhớ mua cái mũ nồi mà đội, cậu đội loại mũ này hợp đấy, còn thừa tiền mua cho mình cái “đùi gà” của ấm đun nước bị cháy, để chị ấy có cái đun nước hằng ngày nhé. Tôi buộc phải cầm tiền mà thấy lòng ái ngại vô cùng, vì năm ấy lần đầu tiên được xuất ngoại chẳng biết thế nào, thôi thì thủ trưởng dặn cứ thế mà làm. Có lần, ông rủ tôi đi mua cho thằng cháu ông đôi giày “bat-kết”. Thì ra, có lần ông thấy cháu đi học về, lếch thếch một chân giầy, một chân đất, trong lúc mải chơi đùa cu cậu đánh mất một chiếc giầy. Mua được cho cháu đôi giầy mới, tưởng ông vứt chiếc giầy cũ đi, ai ngờ ông mang về nhà cất, “phòng” khi nó đánh mất một chiếc, thì đã có chiếc này thay thế. Lúc đó, tôi hơi ngạc nhiên và buồn cười về cái tính “cẩn thận” của một nhà thơ.
Người ta bảo Nông Quốc Chấn là người thiệt thòi. Thiệt thòi là bởi, ông chẳng bao giờ đòi hỏi, so bì với ai. Có thế nào hưởng thế. Có lần đi công tác TP.HCM, ông mang theo cả gói đường, hộp sữa và cà phê. Ở cùng phòng với ông tại nhà khách, sáng nào ông cũng dậy sớm pha cà phê và tôi thì được uống ké. Ông nghiện cà phê nhưng chẳng mấy khi ra cửa hàng. Ai cũng cứ như ông, đi công tác ở đất “phồn hoa đô hội” này đâu có tốn.
Thi thoảng, cũng có dư luận này nọ về ông, họ bảo ông “giành nhà” và “đêm là đèo Gió ngày là hồ Tây”. Nhưng tôi biết, đó là họ nói oan cho ông.
Nông Quốc Chấn lúc mất cũng lặng lẽ như cách sống của ông mấy chục năm trên dương thế. Ngày ông mất, ngay cả gia đình cũng bất ngờ. Còn nhớ, trước khi ông mất vài tháng, ông còn bảo tôi, hôm nào rảnh rỗi, dẫn ông đi ăn bánh tôm hồ Tây, vì từ ngày về Hà Nội đến nay, vợ chồng ông chưa một lần biết hồ Tây, chưa được thưởng thức đặc sản bánh tôm.
Thế đấy, anh em chúng tôi chưa kịp hẹn nhau trọn nghĩa tình thì Nông Quốc Chấn đã vội đi xa, thế là cái quán bánh tôm hồ Tây ấy vẫn còn đây mà không bao giờ có cơ hội để đón vợ chồng nhà thơ xuất sắc của dân tộc Tày đến thưởng thức…
