Vừa qua, UBND huyện Tiên Lãng thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về đất đai, tiến hành các thủ tục thu hồi diện tích đất bãi bồi ven biển sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản tại xã Vinh Quang hết thời hạn sử dụng, trong đó có trường hợp ông Đoàn Văn Vươn, công dân xã Bắc Hưng, huyện Tiên Lãng. Do ông Vươn không chấp hành quyết định thu hồi đất, UBND huyện Tiên Lãng phải áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành vào ngày 5-1-2012. Trong khi thực hiện việc cưỡng chế, ông Vươn cùng một số người liên quan đã có hành vi chống đối, nên xảy ra vụ án hình sự; Công an thành phố Hải Phòng khởi tố vụ án để điều tra theo quy định.
Ngôi nhà ông Đoàn Văn Vươn cùng nhóm người cố thủ, dùng súng bắn vào lực lượng cưỡng chế
Chúng tôi xin thông tin một số nội dung cụ thể có liên quan đến vụ việc như sau:
1. Về tình hình chung thực hiện chính sách giao diện tích đất bãi bồi ven sông, ven biển vào mục đích nuôi trồng thủy sản trên địa bàn huyện Tiên Lãng.
Do đặc điểm về điều kiện tự nhiên nên huyện Tiên Lãng có diện tích đất bãi bồi ven sông, ven biển ngoài đê quốc gia khá lớn với 3157 ha, theo quy định của Luật Đất đai đây là quỹ đất chưa sử dụng, UBND huyện Tiên Lãng từng bước có quy hoạch, kế hoạch đưa vào sử dụng; từ năm 1992 đến năm 2000, huyện đã đưa được 1431 ha đất này sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản; trong đó UBND huyện giao diện tích 515 ha đất cho 56 hộ gia đình cá nhân; UBND các xã hợp đồng cho 219 hộ thuê 583 ha; diện tích còn lại 333 ha, UBND thành phố giao cho Tổ chức thuê theo thẩm quyền.
Theo quy định của pháp luật về đất đai thời kỳ 1993 - 1997, UBND huyện Tiên Lãng giao đất cho các hộ gia đình cá nhân sử dụng bằng các quyết định giao đất có thời hạn. Trong các quyết định giao đất ghi rõ thời hạn sử dụng đất, nêu rõ hết thời hạn sử dụng đất, chủ sử dụng đất phải giao trả lại đất để Nhà nước quản lý. UBND huyện ban hành quyết định thu hồi đất đối với các trường hợp hết thời hạn, trên cơ sở đó xem xét, giải quyết các trường hợp tiếp tục có nhu cầu xin thuê đất theo quy định. Đa số các trường hợp chủ sử dụng đất chấp hành quyết định thu hồi đất của UBND huyện; đối với diện tích (583 ha) các xã cho thuê, 219 hộ đã chấp hành việc giao lại diện tích đất khi hết hạn hợp đồng và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với nhà nước, một số trường hợp có nhu cầu sử dụng, đã được các xã cho thuê tiếp. Tuy nhiên, một số trường hợp được huyện giao đất, người sử dụng đất không chấp hành mà có khiếu kiện kéo dài, cố tình không thực hiện quyết định thu hồi đất của UBND huyện. Trong số đó có trường hợp ông Đoàn Văn Vươn, công dân trú tại thôn Thúy Nẻo, xã Bắc Hưng được giao đất nuôi trồng thủy sản ở vùng bãi ven biển xã Vinh Quang.
2. Về việc UBND huyện Tiên Lãng giao đất cho ông Đoàn Văn Vươn sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản.
Ngày 4-10-1993 UBND huyện Tiên Lãng ban hành Quyết định số 447-QĐ-UB giao cho ông Đoàn Văn Vươn, quê xã Bắc Hưng, huyện Tiên Lãng, diện tích 21 ha đất bãi biển khu vực Nam cống Rộc thuộc địa bàn hành chính xã Vinh Quang (phần giáp đê Quốc gia) để sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản (NTTS), thời hạn sử dụng là 14 năm tính từ ngày ban hành quyết định giao đất. Quá trình sử dụng, từ năm 1993 đến năm 1997 ông Đoàn Văn Vươn đã tự ý đắp bờ bao để sử dụng vượt quá diện tích được giao.
Ngày 2-3-1997, ông Đoàn Văn Vươn có đơn xin giao đất bổ sung phần diện tích ông Vươn đã lấn chiếm ngoài diện tích được giao. Ngày 9-4-1997 UBND huyện ký Quyết định số 219-QĐ – UB xử phạt vi phạm hành chính hành vi lấn chiếm đất đai của ông Vươn với số tiền 1 triệu đồng. Ngày 9-4-1997 UBND huyện ban hành Quyết định số 220-QĐ-UB giao bổ sung cho ông Đoàn Văn Vươn 19,3 ha (phần diện tích ông Vươn sử dụng vượt so với quyết định giao ban đầu) giáp với diện tích cũ (phía giáp bãi trồng rừng phòng hộ), thời hạn 14 năm tính từ ngày 4-10-1993. Như vậy với 2 quyết định trên, ông Vươn được UBND huyện giao 40,3 ha đất để nuôi trồng thủy sản.
Ngày 20-12-2001, UBND xã Vinh Quang có Báo cáo số 02-BC – UB báo cáo việc phá rừng chắn sóng của ông Đoàn Văn Vươn.
Thực hiện Luật Đất đai năm 2003, đến thời điểm hết thời hạn giao đất, UBND huyện đã làm thủ tục để thu hồi toàn bộ 40,3 ha đất nói trên.
Riêng đối với diện tích 19,3 ha (được giao theo quyết định số 220-QĐ-UB, ngày 9-4-1997), sau khi làm các thủ tục theo quy định, ngày 7-4-2009 UBND huyện ban hành Quyết định số 461-QĐ-UBND thu hồi 19,3ha đất giao đã hết hạn sử dụng đối với ông Đoàn Văn Vươn.
3. Quá trình giải quyết khiếu nại Quyết định thu hồi đất
Ông Đoàn Văn Vươn khiếu nại Quyết định số 461-QĐ-UBND ngày 7-4-2009 của UBND huyện Tiên Lãng về việc thu hồi 19,3ha đất đối với ông Vươn. Thực hiện Luật Khiếu nại, tố cáo, ngày 19-6-2009, UBND huyện ban hành Quyết định số 1237-QĐ-CTUBND về việc giải quyết khiếu nại quyết định thu hồi đất đối với ông Đoàn Văn Vươn.
Không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại của UBND huyện, ông Vươn khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án. Ngày 27-1-2010, Tòa án nhân dân huyện Tiên Lãng đã xét xử sơ thẩm tại bản án số 01-2010-HCST. Theo đó, bác đơn khởi kiện của ông Vươn; giữ nguyên Quyết định thu hồi đất số 461-QĐ-UB ngày 7-4-2009 của UBND huyện Tiên Lãng.
Ông Vươn có đơn kháng cáo bản án sơ thẩm. Tòa hành chính Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng đã thụ lý hồ sơ. Do trước khi mở phiên tòa phúc thẩm, sau khi đã có quyết định đưa vụ án ra xét xử ngày 19-4-2010, người kháng cáo (ông Vươn) có đơn xin rút toàn bộ yêu cầu kháng cáo nên ngày 22-4-2010 TAND TP Hải Phòng ra quyết định số 02-2010-HCPT-QĐ đình chỉ việc xét xử phúc thẩm vụ án hành chính. Tại Quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm của TAND TP Hải Phòng đã nêu: “Bản án hành chính sơ thẩm số 01-2010-HCST ngày 27-01-2010 của Tòa án nhân dân huyện Tiên Lãng có hiệu lực pháp luật kể từ ngày ra quyết định này”.
Sau khi TAND TP Hải Phòng có quyết định số 02-2010-HCPT-QĐ ngày 22-4-2010 đình chỉ việc xét xử phúc thẩm vụ án hành chính, UBND huyện đã gửi các thông báo, tổ chức nhiều lần làm việc với ông Vươn. Cụ thể:
- Ngày 20-8-2010, UBND huyện đã tổ chức làm việc với ông Đoàn Văn Vươn.
- Ngày 25-8-2010, UBND huyện có Thông báo số 224-TB-UBND về việc thực hiện quyết định thu hồi đất gửi ông Đoàn Văn Vươn.
- Ngày 14-9-2010, UBND huyện làm việc với ông Đoàn Văn Vươn.
- Ngày 27-9-2010, UBND huyện thông báo (lần 2) số 262-TB-UBND về việc thực hiện quyết định thu hồi đất gửi ông Đoàn văn Vươn.
- Ngày 05-10-2010, UBND huyện làm việc với ông Đoàn Văn Vươn.
- Ngày 12-10-2010, UBND huyện thông báo (lần 3) số 274-TB-UBND về việc thực hiện quyết định thu hồi đất gửi ông Vươn.
- Ngày 19-10-2010, UBND huyện làm việc với ông Đoàn Văn Vươn.
- Ngày 10-6-2011, UBND huyện làm việc với ông Đoàn Văn Vươn.
Tất cả các thông báo trên đã gửi ông Đoàn Văn Vươn; tại các buổi làm việc với ông Đoàn Văn Vươn nêu trên, UBND huyện Tiên Lãng đều yêu cầu ông Đoàn Văn Vươn thực hiện Quyết định số 461-QĐ-UBND ngày 07-4-2009 của UBND huyện Tiên Lãng về việc thu hồi diện tích đất giao nuôi trồng thủy sản đã hết thời hạn sử dụng, bàn giao diện tích đất bị thu hồi cho Nhà nước. Nếu ông Đoàn Văn Vươn có nhu cầu tiếp tục sử dụng đất thì làm các thủ tục để đề nghị thuê lại đất theo quy định hiện hành, nhưng ông Đoàn Văn Vươn cố tình không chấp hành mà yêu cầu UBND huyện phải tiếp tục giao đất cho ông Vươn trước khi thực hiện Quyết định số 461-QĐ-UBND ngày 07-4-2009.
Việc ông Đoàn Văn Vươn yêu cầu huyện Tiên Lãng tiếp tục để ông sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản bằng hình thức “ giao đất” như giao đất nông nghiệp sử dụng lâu dài cho nông dân là không có cơ sở vì :
Một là: Đây là đất bãi bồi ven biển, thuộc quỹ đất chưa sử dụng, theo quy định tại điều 29, Điều 47 Luật Đất đai năm 1987, UBND huyện giao cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng có thời hạn vào mục đích cụ thể ( trường hợp này là mục đích nuôi trồng thủy sản ); Điều 11 Nghị định số 04-2000-NĐ – CP ngày 11-12-2000 của Chính phủ về thi hành Luật Đất đai năm 1993 và Khoản 3, Điều 80 Luật Đất đai năm 2003 thì diện tích đất này Nhà nước cho tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thuê, thu tiền sử dụng đất hàng năm sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản.
Đối với 40,3 ha đất ông Vươn được UBND huyện Tiên Lãng giao sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản tại xã Vinh Quang, đối chiếu với quy định của pháp luật xác định như sau:
- Diện tích 21ha UBND huyện Tiên Lãng giao cho ông Vươn tại Quyết định số 447-QĐ-UB ngày 4-10-1993: Thời điểm 4-10-1993 (trước ngày 15-10-1993 ngày Luật Đất đai 1993 có hiệu lực) áp dụng điểm b khoản 4 Điều 13 Luật Đất đai năm 1987 là đúng thẩm quyền (giao đất chưa sử dụng cho tổ chức và cá nhân sử dụng có thời hạn hoặc tạm thời để sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp); theo quy định tại điểm b khoản 4 Điều 13 Luật Đất đai năm 1987, thì việc giao đất cho hộ gia đình cá nhân sử dụng vào mục đích nông nghiệp có thời hạn là phù hợp. Luật Đất đai năm 1987 chưa quy định chế độ thuê đất.
- Diện tích 19,3ha UBND huyện Tiên Lãng giao cho ông Vươn tại Quyết định số 220-QĐ-UB ngày 9-4-1997 với thời hạn 14 năm kể từ 4-10-1993 là phù hợp với thực tế sử dụng đất của hộ ông Vươn để thống nhất một chế độ sử dụng đất trên cùng một vị trí trong điều kiện không phân định được ranh giới giữa diện tích 21 ha giao ngày 04-10-1993 và 19,3 ha giao bổ sung ngày 9-4-1997. Mặt khác, việc làm này của UBND huyện là nhằm tạo điều kiện hợp thức hóa hành vi vi phạm hành chính lấn chiếm đất của ông Vươn theo quy định tại điểm a, khoản 11, mục I, Thông tư 278-TT – ĐC ngày 7-3-1997 của Tổng cục Địa chính hướng dẫn thực hiện Nghị định 04-CP ngày 10-01-1997 của Chính phủ về thi hành Luật Đất đai năm 1993.
Đây là diện tích đất bãi bồi ngoài đê biển sử dụng vào mục đích nuôi trồng thuỷ sản, không thuộc quỹ đất nông nghiệp giao ổn định cho hộ gia đình cá nhân theo Nghị định số 64-1993-CP ngày 27-9-1993 của Chính phủ; Ông Vươn là người có hộ khẩu thường trú tại xã Bắc Hưng đã được UBND xã Bắc Hưng giao đất nông nghiệp sử dụng ổn định, lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp tại nơi sinh sống và cư trú. Không thuộc đối tượng được giao đất nông nghiệp ổn định lâu dài có thời hạn 20 năm tại xã Vinh Quang.
Khi hết thời hạn giao đất thì Uỷ ban nhân dân huyện Tiên Lãng ra quyết định thu hồi đất số 461-QĐ-UB ngày 07-4-2009 là phù hợp với khoản 10 điều 38; điều 80 Luật Đất đai năm 2003.
Việc ông Vươn khiếu nại quyết định hành chính của Uỷ ban nhân huyện Tiên Lãng đã được Toà án thành phố Hải Phòng giải quyết tại quyết định đình chỉ số 02-2010HCPT-QĐ ngày 22-4-2010 Bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân huyện Tiên Lãng có hiệu lực pháp luật là căn cứ để Uỷ ban nhân dân huyện Tiên Lãng thi hành.
Việc ông Vươn được huyện Tiên Lãng giao đất tại xã Vinh Quang để nuôi trồng thủy sản theo Luật Đất đai năm 1987, nay hết thời hạn sử dụng nếu ông Vươn tiếp tục có nhu cầu sử dụng đất thì phải thực hiện các thủ tục theo quy định của pháp luật để UBND huyện Tiên Lãng cho thuê đất.
Hai là: Địa điểm đất thu hồi là khu vực đã được UBND thành phố phê duyệt Dự án Đê quai lấn Biển theo quyết định phê duyệt của UBND thành phố, việc tiếp tục cho thuê đất để sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản cần phải xem xét trên cơ sở phù hợp quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Ba là: Ông Đoàn Văn Vươn cố tình không chấp hành việc bàn giao đất đã hết hạn thu hồi để làm lại các thủ tục theo quy định của pháp luật mặc dù UBND huyện Tiên Lãng đã nhiều lần làm việc, hướng dẫn, giải thích, thuyết phục ông Vươn thực hiện. Ông Vươn là người địa phương khác, được huyện giao đất nuôi trồng thủy sản trên đất xã Vinh Quang, diện tích lên tới trên 40 ha nhưng không nghiêm túc chấp hành quyết định của UBND huyện; trong khi đó trên địa bàn huyện Tiên Lãng đa số các trường hợp được giao đất sử dụng vào mục đích nuôi trồng thủy sản tương tự, sau khi hết thời hạn sử dụng đất đã chấp hành nghiêm túc quyết định thu hồi đất của UBND huyện; hành vi của ông Vươn gây bức xúc trong dư luận và nhân dân địa phương.
Xuất phát từ tình hình trên, việc phải áp dung biện pháp cưỡng chế thi hành là cần thiết, đúng quy định của pháp luật để nhanh chóng ổn định tình hình địa phương và tăng cường kỷ cương pháp luật trong công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn. Việc cưỡng chế thi hành quyết định thu hồi đất là phù hợp với quy định tại Điều 39 Luật Đất đai năm 2003.
Ngày 24-11-2011, UBND huyện Tiên Lãng ban hành Quyết định số 3307-QĐ-UBND về việc cưỡng chế để thi hành quyết định hành chính thu hồi đất đối với ông Đoàn Văn Vươn. UBND huyện Tiên Lãng đã xây dựng kế hoạch, chuẩn bị các điều kiện tổ chức cưỡng chế. Ngày 25-11-2011, UBND huyện ban hành Quyết định số 3312-QĐ-UBND về việc thành lập Ban chỉ đạo cưỡng chế do đồng chí Phó Chủ tịch UBND huyện làm trưởng Ban chỉ đạo, lập các Tổ công tác như: tổ bảo vệ, tổ kiểm kê, kê biên, niêm phong tài sản, tổ tháo dỡ, cắm mốc bàn giao diện tích đất thu hồi cho UBND xã Vinh Quang quản lý.
Để đảm bảo tài sản đối với hộ ông Đoàn Văn Vươn, UBND huyện đã có Thông báo số 341 ngày 30-11-2011 thông báo để ông Vươn chủ động di dời tài sản, vật dụng sinh hoạt, bàn giao lại diện tích đất thu hồi cho UBND huyện trước ngày 18-12-2011; Ngày 02-12-2011, UBND huyện có Công văn số 753-UBND-TNMT, Công văn số 754-UBND-TNMT giao cho UBND xã Bắc Hưng (nơi sinh và cư trú của ông Vươn), UBND xã Vinh Quang (nơi ông Vươn sử dụng đất) phối hợp với Mặt trận tổ quốc, các tổ chức đoàn thể xã và thôn để vận động, đôn đốc ông Vươn tự giác thực hiện việc bàn giao diện tích đất thu hồi.
Liên tục trong các ngày 07-12-2011, ngày 10-12-2011, ngày 21-12-2011 UBND xã Bắc Hưng, UBND xã Vinh Quang đã tổ chức các Đoàn đến gia đình ông Đoàn Văn Vươn tại thôn Thúy Nẻo (nơi gia đình ông Vươn cư trú), gặp mặt ông Vươn tại đầm vùng và tại UBND xã Vinh Quang để vận động bản thân và gia đình ông Vươn thực hiện, nhưng ông Vươn không tự nguyện bàn giao đất thu hồi. Ngày 20-12-2011 UBND xã Bắc Hưng và ngày 22-12-2011 UBND xã Vinh Quang có báo cáo kết quả vận động và kiến nghị UBND huyện tổ chức cưỡng chế đối với ông Vươn. Xét thấy sau thời gian vận động, nhưng ông Vươn không tự giác chấp hành nên ngày 29-12-2011, UBND huyện ra thông báo số 228-TB-UBND thông báo ngày tổ chức cưỡng chế gửi ông Đoàn Văn Vươn, 7 giờ 30 phút ngày 05 tháng 01 năm 2012 tổ chức cưỡng chế thu hồi đất theo kế hoạch cưỡng chế của huyện.
Tại khu đầm ông Vươn đang sử dụng; ông Vươn và những người liên quan đã bố trí 3 lớp hàng rào để ngăn cản lực lượng cưỡng chế. Khi tổ công tác làm nhiệm vụ rà, phá bom, mìn cùng lực lượng công an làm nhiệm vụ đảm bảo an ninh trật tự vào tới hàng rào thứ 3 cách khu vực vùng cưỡng chế 100 m thì các đối tượng bên trong nhà coi đầm đã kích nổ mìn tự tạo chôn sẵn dưới đất. Tổ công tác làm nhiệm vụ tiếp cận nhà coi đầm thì bị các đối tượng bên trong nhà dùng súng đạn hoa cải bắn, làm bị thương 06 đồng chí là cán bộ, chiến sỹ Công an huyện và Ban chỉ huy quân sự huyện.
Các cán bộ, chiến sỹ bị thương đã được kịp thời cấp cứu tại chỗ và đưa lên tuyến trên điều trị.
Các lực lượng tham gia cưỡng chế tạm thời rút ra ngoài khu vực trên và báo cáo thành phố. Được sự chỉ đạo của Giám đốc Công an thành phố, các lực lượng nghiệp vụ của Công an thành phố phối hợp với Công an huyện và các đơn vị khác nhanh chóng triển khai phương án bao vây truy bắt các đối tượng gây án.
Sau khi kiểm tra toàn bộ khu vực đầm vùng này, các lực lượng tham gia cưỡng chế đã tiến hành các công việc để thu hồi diện tích trên, bàn giao cho UBND xã Vinh Quang quản lý.
Hiện nay Công an thành phố đã khởi tố vụ án trên với tội danh giết người; chống người thi hành công vụ, đã có Báo cáo số 214-TTXH ngày 11-01-2012 về nội dung, diễn biến và kết quả điều tra ban đầu vụ án giết người, chống người thi hành công vụ ngày 5-1-2012 tại Vinh Quang, Tiên Lãng.
Sau khi sự việc xảy ra, quần chúng nhân dân, nhất là nhân dân các xã khu vực ven biển rất bất bình, đề nghị các cơ quan chức năng phải sớm đưa ra xét xử nghiêm minh những người cố tình chống đối, coi thường pháp luật.
Đến nay, tình hình trên địa bàn xã Vinh Quang và toàn huyện ổn định, các hoạt động diễn ra bình thường. Một điều quan trọng là việc cưỡng chế thu hồi đất đối với ông Đoàn Văn Vươn đã được quần chúng nhân dân trong huyện đồng tình, ủng hộ.
4. Về Công văn số 291 ngày 25-6-2010 của Thẩm phán Ngô Văn Anh (Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng) trả lời ông Đoàn Văn Vươn.
Qua ý kiến của Tòa án nhân dân thành phố, vào tháng 03 năm 2010, Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng thụ lý hai vụ án hành chính phúc thẩm giữa ông Đoàn Văn Vươn kiện UBND huyện Tiên Lãng về quyết định thu hồi đất và vụ án thứ hai ông Vũ Văn Luân kiện UBND huyện Tiên Lãng về quyết định thu hồi đất. Trong quá trình giải quyết vụ án ông Vũ Văn Luân, Tòa án đã lập biên bản tạo điều kiện để các đương sự thỏa thuận với nhau về giải quyết vụ án, theo điều 3 của Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính. Sau đó ông Vũ Văn Luân rút đơn kháng cáo, Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng đã ra quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm. Đối với vụ án Đoàn Văn Vươn, Tòa án nhân dân thành phố không lập biên bản về sự thỏa thuận giữa ông Vươn và UBND huyện Tiên Lãng. Trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện, ông Vươn đã rút đơn kháng cáo và Tòa án đã ra quyết định đình chỉ vụ án, giữ nguyên quyết định thu hồi đất của UBND huyện Tiên Lãng.
Sau khi quyết định có hiệu lực pháp luật, ông Vươn có đơn khiếu nại gửi Tòa án thành phố. Do sơ xuất trong việc nghiên cứu và trả lời đơn, thẩm phán Ngô Văn Anh đã có sự nhầm lẫn giữa trả lời ông Luân thành trả lời ông Vươn. Nội dung của công văn này nếu trả lời ông Vũ Văn Luân là hoàn toàn chính xác. Tuy có sự nhầm lẫn nhưng về bản chất vụ án không thay đổi./.
