Bệnh kén sán não ở người
(ANTĐ) - Kén sán não là bệnh nhiễm trùng hệ thần kinh do ấu trùng sán dây lợn sống ký sinh ở người gây ra, bệnh gặp chủ yếu ở các nước đang phát triển, nơi có mức sống thấp, điều kiện vệ sinh môi trường kém, đặc biệt là ở những vùng có tập quán nuôi lợn thả rông hoặc ăn thịt lợn chưa được nấu chín. Bệnh kén sán não nếu không được phát hiện và xử trí sớm sẽ dẫn tới nhiều biến chứng cực kỳ nguy hiểm.
 |
| Người tiêu dùng cần tinh mắt tránh mua phải thịt lợn gạo để phòng bệnh |
Số lượng và sức sống khó ngăn cản
Sán dây lợn (tên khoa học là Taenia Solium) là một loại sán lớn thường sống ký sinh ở ruột non của người và lợn, chiều dài một con sán trưởng thành từ 1-8m gồm đầu sán và các đốt sán kế tiếp nhau. Mỗi đốt có thể chứa từ 30.000-50.000 trứng sán, các đốt già chứa nhiều trứng sẽ tự động đứt ra khỏi thân sán theo phân người ra ngoài, rồi phân tán ở môi trường. ở ngoại cảnh trứng sán chỉ tồn tại được trong vòng 1 tháng hoặc bị diệt ở 100 độ C sau vài phút.
Nếu lợn hoặc người ăn phải trứng sán còn sống, khi vào dạ dày vỏ trứng sán bị phá hủy, giải phóng ấu trùng sán, ấu trùng chui qua niêm mạc dạ dày hoặc ruột vào máu hoặc hệ bạch huyết rồi tới các bộ phận trong cơ thể như da, cơ, tim, phổi, não... và phát triển thành nang (kén) sán.
Ấu trùng trong những nang sán này thường sống từ 2 đến 6 tháng thậm chí là 5 năm nhưng chúng không phát triển thành sán truởng thành mà bị vôi hóa. Tuy nhiên nếu người ăn phải những nang sán nằm trong thịt lợn (còn gọi là thịt lợn gạo) chưa được nấu chín thì khi vào đến dạ dày, ấu trùng sẽ thoát ra khỏi kén sán bám vào ruột non và phát triển thành sán trưởng thành.
Gây tổn thương các tế bào thần kinh
Kén sán nằm ở não sẽ làm các tế bào thần kinh bị tổn thương gây nên rối loạn của hệ thần kinh Trung ương. Dấu hiệu xuất hiện sớm và hay gặp là nhức đầu, có tính chất lan tỏa, liên tục, có lúc trội lên, xuất hiện cùng với hiện tượng nổi các kén sán dưới da đó là những nang nhỏ như hạt đậu nằm rải rác dưới da, di động, bóp không đau. Trong trường hợp kén sán làm bít đường lưu thông của dịch não tủy thì nhức đầu là hậu quả của tăng áp lực nội sọ, nếu không xử trí sớm có thể dẫn đến tụt kẹt não và tử vong.
Một biểu hiện thường gặp nữa là bệnh nhân có những cơn động kinh. Tần số, tính chất của cơn động kinh phụ thuộc vào vị trí, số lượng kén sán trong não. Bên cạnh đó người bệnh còn hay bị mất ngủ hoặc ngủ không sâu, một số trường hợp còn bị giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần, sa sút trí tuệ.
Ngoài ra còn một số triệu chứng ít gặp hơn như liệt nửa người, rối loạn cảm giác, đặc biệt là trong trường hợp kén sán ở trong ổ mắt có thể gây lồi nhãn cầu, làm lệch trục nhãn cầu làm cho bệnh nhân bị lác hoặc nhìn đôi, thậm chí là mù mắt nếu võng mạc bị tổn thương.
Đảm bảo vệ sinh là quan trọng nhất
Khi mắc kén sán não, bệnh nhân có thể điều trị nội khoa diệt ấu trùng sán lợn bằng thuốc Praziquantel hoặc Albendazol, nếu kén sán ở dưới da có thể tiêm vào nang sán thuốc Delagil. Trường hợp bệnh nhân có động kinh hoặc đau đầu thì dùng thuốc chống động kinh hoặc giảm đau…
Vấn đề điều trị ngoại khoa đặt ra khi kén sán làm tắc nghẽn đường lưu thông của dịch não tủy, gây tăng áp lực nội sọ nhiều thì phải làm phẫu thuật để lấy kén sán. Chỉ định và liều lượng cụ thể của từng biện pháp do bác sĩ chuyên khoa quyết định.
Để phòng bệnh, quan trọng nhất là đảm bảo vệ sinh môi trường, vệ sinh ăn uống. Không nên nuôi lợn thả rông, quản lý phân bằng nhà xí hai ngăn hoặc nhà xí tự hoại. Chỉ ăn các thức ăn đã được rửa sạch và nấu chín, không ăn thịt lợn nghi là thịt lợn gạo, truớc khi ăn và sau khi đi vệ sinh phải rửa tay sạch bằng xà phòng.
An Hà
