Cần môi trường cạnh tranh bình đẳng

ANTĐ - Môi trường cạnh tranh thiếu bình đẳng giữa doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân sẽ dẫn đến tình trạng hoạt động kém hiệu quả và đánh giá thiếu tích cực về chất lượng điều hành kinh tế của mỗi địa phương. Sau tái cơ cấu, cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, sự bất bình đẳng có được giải quyết?

Vinalines đã được hưởng rất nhiều ưu đãi so với doanh nghiệp khác

Bình luận về việc doanh nghiệp Nhà nước sau khi cổ phần hóa hoặc chuyển đổi mô hình hoạt động nhưng vẫn nhận được nhiều ưu đãi, chuyên gia kinh tế cao cấp Lê Đăng Doanh cho rằng, có 2 thái cực đang diễn ra sau quá trình tái cơ cấu này. “Cụ thể, những doanh nghiệp nào thoái vốn dưới 49% thì hầu hết chính quyền địa phương coi là doanh nghiệp tư nhân. Còn những doanh nghiệp mà vốn Nhà nước vẫn chiếm trên 51% thì nghiễm nhiên vẫn được coi là doanh nghiệp Nhà nước và được ưu đãi”- Tiến sĩ Lê Đăng Doanh nói. 

Thời điểm năm 2009, không ít ý kiến cho rằng ưu đãi của chính quyền đối với doanh nghiệp Nhà nước do địa phương quản lý không còn là một cản trở đối với các doanh nghiệp dân doanh, bởi hầu hết những doanh nghiệp này đã được cổ phần hóa, giải thể hoặc sáp nhập với các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước. Số còn lại là doanh nghiệp công ích có lĩnh vực hoạt động đặc thù, không cạnh tranh với doanh nghiệp dân doanh về đất đai, mặt bằng kinh doanh, lao động hay vốn. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, các chuyên gia lại cho rằng: “Doanh nghiệp dân doanh đang bị doanh nghiệp Nhà nước vốn được ưu ái tước đi nhiều cơ hội kinh doanh. Doanh nghiệp Nhà nước do Trung ương quản lý sử dụng vị thế độc quyền trong các ngành được bảo hộ để tạo ra dòng tiền, giúp thành lập các công ty con cạnh tranh trực tiếp với doanh nghiệp dân doanh trong nhiều lĩnh vực, từ bất động sản cho đến sản xuất bóng đèn và dịch vụ nhà hàng, khách sạn”- một chuyên gia của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận xét.

Minh chứng cho nhận xét này là kết quả cuộc điều tra về năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2013 do VCCI công bố mới đây. Có khoảng 1/3 doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết ưu đãi đối với doanh nghiệp Nhà nước do Trung ương quản lý là một trở ngại cho hoạt động của họ. Rõ rệt nhất là ở lĩnh vực mua sắm công với 35% doanh nghiệp đồng tình. Ở lĩnh vực tiếp cận đất đai và tiếp cận vốn, 27% doanh nghiệp được khảo sát khẳng định doanh nghiệp Nhà nước được ưu đãi hơn. Khối doanh nghiệp này cũng nhanh chóng, đơn giản hơn hẳn khi tiến hành các thủ tục hành chính. 

Riêng đối với các doanh nghiệp cổ phần hóa, 35% doanh nghiệp được điều tra cho biết họ được tạo thuận lợi nhất. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp lớn về quy mô doanh thu và lao động cũng được hưởng ưu đãi.

Theo công bố mới nhất của Tổng cục Thống kê, Nhà nước hiện nắm cổ phần hay phần vốn kiểm soát tại 2.048 công ty trên cả nước. Lãnh đạo hoặc chủ các doanh nghiệp này thường đã từng là lãnh đạo trong các cơ quan Nhà nước hoặc là quản lý tại doanh nghiệp Nhà nước nên có quan hệ thân thiết với chính quyền. “Do đó họ được hưởng điều kiện thuận lợi và quan tâm hơn trong tiếp cận các nguồn lực, đấu thầu mua sắm công”- Báo cáo PCI 2013 phân tích. 

Cũng đề cập đến vấn đề này, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển mới đây đã chia sẻ, một số nước trên thế giới có ưu đãi riêng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Ví dụ, ở Mỹ, 30% mua sắm cho Chính phủ dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Còn Hàn Quốc lại cấm doanh nghiệp lớn đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ. Trong khi đó, ở Việt Nam còn có sự phân biệt đối xử giữa doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân, chưa có môi trường cạnh tranh bình đẳng. Vì vậy, quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước vẫn cần giữ vai trò chủ đạo do khối doanh nghiệp tư nhân còn nhỏ bé, yếu về năng lực tài chính và công nghệ. Tuy nhiên, chúng ta cần có biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam và tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng để doanh nghiệp phát triển.