Trước hết, nói về tầm quan trọng của biển Đông đối với Chính phủ Nhật Bản, ông Kotani cho biết: “Biển Đông có ý nghĩa quan trọng với Nhật Bản ở 3 điểm chính sau”: Thứ nhất, biển Đông là tuyến đường thủy quan trọng đối với Nhật Bản. Hơn 70% lượng dầu nhập khẩu của Nhật Bản phải đi qua tuyến đường này. Vì vậy, chúng tôi cần phải có tự do hàng hải ở khu vực này. Thứ hai, việc cân bằng sức mạnh trên biển Đông có ảnh hưởng lớn đối với an ninh ở khu vực biển xung quanh Nhật Bản, đặc biệt đối với vùng biển Hoa Đông.
Vì vậy, Nhật Bản rất quan ngại trước những căng thẳng trên biển Đông. Cuối cùng là khi Trung Quốc triển khai chương trình tên lửa đạn đạo mang đầu đạn hạt nhân trên biển Đông, chúng tôi lo ngại nước này sẽ gia tăng khả năng hạt nhân và nếu họ thành công trong việc thực hiện chương trình hạt nhân trên biển đối chọi với Mỹ thì sẽ làm giảm khả năng bảo vệ hạt nhân của Mỹ đối với Nhật Bản. Vì vậy, Chính phủ Nhật Bản cũng quan ngại đến những căng thẳng gần đây trên biển Đông”.
Đã có những dấu hiệu nào cho thấy mối quan tâm này của Nhật Bản đối với biển Đông, nhất là vào lúc những căng thẳng đang gia tăng trong khu vực giữa Trung Quốc với các nước khác?
Vào tháng 6, Mỹ và Nhật Bản đã ra tuyên bố chung, theo đó hai bên đồng ý có những mục tiêu chiến lược chung. Duy trì an ninh, tự do hàng hải cũng nằm trong những mục tiêu chiến lược chung này. Đối với Chính phủ Nhật Bản, việc duy trì an ninh và tự do hàng hải là hết sức quan trọng, cho nên Nhật Bản sẽ tiếp tục duy trì an ninh hàng hải với phía Mỹ. Trong các mục tiêu chiến lược chung, hai nước cũng nói đến việc thắt chặt hợp tác với các nước khác đặc biệt là Hàn Quốc, Australia, Ấn Độ và các nước ASEAN. Đối với vấn đề tranh chấp trên biển Đông, hợp tác giữa Nhật Bản và Mỹ với các nước ASEAN là rất quan trọng.
Theo tôi, Nhật Bản sẽ thắt chặt quan hệ với các nước ASEAN, đặc biệt là Việt Nam và Philippine. Gần đây, chúng tôi có thực hiện một cuộc tập trận trên biển Đông với Australia, Mỹ ngoài khơi Brunei, theo tôi đây là bước đầu tiên để Nhật Bản thắt chặt quan hệ với các nước ASEAN nhằm duy trì an ninh hàng hải trên biển Đông.
 |
| Tàu chiến Mỹ trong một cuộc tập trận chung với Nhật Bản |
Theo ông, qua cuộc tập trận này, 3 nước muốn gửi tín hiệu gì đến Trung Quốc và các nước đòi chủ quyền thuộc khối ASEAN?
Với Trung Quốc, tôi nghĩ cả 3 nước muốn gửi đi một thông điệp là họ đều quan ngại trước những căng thẳng trên biển Đông. Với các nước khác, đặc biệt là Việt Nam và Philippine và các nước đang đòi chủ quyền, 3 nước tập trận muốn gửi thông điệp là chúng tôi đang đứng về phía các bạn, chúng tôi cũng quan ngại về sự lấn át của Trung Quốc trên biển Đông và chúng ta cần có nhiều sự hợp tác hơn nữa để ngăn chặn sự lấn át từ phía Trung Quốc.
Ông nhìn thấy những triển vọng hợp tác nào tiếp theo giữa Nhật Bản và các nước liên quan đến vấn đề này như Việt Nam và Philippine?
Theo tôi, các cuộc tập trận chung giữa 3 nước sẽ còn tiếp tục và tôi nghĩ cả 3 nước sẽ còn tiến hành những cuộc tập trận chung với các nước khác trong ASEAN. Cả 3 nước sẽ tham gia việc xây dựng sức mạnh cho các nước ASEAN để họ có thể tự phòng vệ. Có thể là chúng tôi sẽ cung cấp tàu, rađa, máy bay. Ngoài ra, chúng tôi cũng có thể đào tạo đội ngũ quân đội cho các nước ASEAN.
Vậy Nhật Bản và Việt Nam đã có thỏa thuận hay kế hoạch nào về những hợp tác như vậy hay chưa?
Hiện thời thì chưa có, tôi nghĩ Chính phủ Nhật Bản sẽ có những cuộc thảo luận với phía Việt Nam, Philippine và một số nước khác trong khu vực trong tương lai. Tôi nhớ là năm 2006 Chính phủ Nhật Bản đã cung cấp tàu tuần tra cho Indonesia để họ có thể tuần tra quanh eo biển Malacca. Tôi nghĩ đây là một công thức có thể được áp dụng trong tương lai.
 |
| Một tàu chiến Trung Quốc (phía trước) và tàu Nhật Bản đậu gần phía nam Nhật Bản. |
Trong bài thuyết trình tại Hội thảo biển Đông ở Philippine vào tháng 6 ông có nói đến việc Trung Quốc gia tăng khả năng hạt nhân của mình trên biển Đông trong chiến lược vươn ra biển Thái Bình Dương. Ông đánh giá thế nào về khả năng này của Trung Quốc hiện nay và các nước trong khu vực có phải lo ngại?
Hiện rất khó xác định được chính xác khả năng hạt nhân của Trung Quốc vì họ không cung cấp thông tin. Nhưng có nhiều nhà phân tích cho biết Trung Quốc đang muốn sử dụng tàu ngầm có tên lửa đạn đạo chạy bằng năng lượng hạt nhân trên biển Đông, ở đảo Hải Nam và họ cũng đã xây dựng căn cứ tàu ngầm ở đó.
Theo tôi, đây mới chỉ là bước đầu và chúng ta không cần phải lo ngại về khả năng hạt nhân của Trung Quốc ở biển Đông vào giao đoạn này, Tuy nhiên, trong những năm tới thì tôi không chắc, cho nên chúng ta cần phải quan sát tình hình trên biển Đông một cách chặt chẽ, nhất là đối với chiến lược hạt nhân của Trung Quốc.
Mỹ hiểu được mối nguy hiểm này nên họ đã gửi các tàu và máy bay đến khu vực này để dò xét phát hiện các hoạt động của tàu ngầm Trung Quốc trên biển Đông. Chắc các bạn có nhớ vụ máy bay Trung Quốc đâm vào máy bay của Mỹ gần đảo Hải Nam năm 2001, rồi năm 2009 là vụ tàu Impeccable của Mỹ khu đến khu vực này đã bị tàu Trung Quốc quấy nhiễu. Đã có những mâu thuẫn xảy ra giữa hai nước liên quan đến vấn đề này. Vì vậy, chúng ta cần phải theo dõi chặt chẽ quy mô hạt nhân của Trung Quốc.
Quan điểm của Chính phủ Mỹ từ trước tới nay vẫn là không đứng về bên nào trong vấn đề biển Đông và rất miễn cưỡng tham gia việc giải quyết tranh chấp này. Theo ông, trong khi Mỹ còn chần chừ và nếu không có sự can thiệp tích cực từ các nước bên ngòai thì chương trình hạt nhân của Trung Quốc sẽ sớm trở thành mối đe dọa cho các nước trong khu vực nói riêng và thế giới nói chung?
Tên lửa đạn đạo của Trung Quốc không thể đến được Los Angeles từ biển Đông, tên lửa của họ vẫn ở tầm ngắm. Cho nên từ biển Đông, tàu ngầm Trung Quốc phải ra được biển Thái Bình Dương để nhắm vào Los Angeles và để làm được điều này tàu Trung Quốc phải vượt qua một số quần đảo đầu tiên. Nhật Bản đang gia tăng tuần tiễu tại các quần đảo phía Tây Nam, quần đảo Okinawa. Tàu ngầm Trung quốc cần phải đi qua các quần đảo này của Nhật Bản.
Nhật Bản có thể đóng vai trò quan trọng ở đây vì khả năng phát hiện tàu ngầm của Nhật Bản hiện được coi là đứng đầu thế giới và Mỹ phải dựa rất nhiều vào khả năng này của Nhật Bản. Mặc dù Trung Quốc đang gia tăng khả năng hạt nhân của mình trên biển Đông. Chính vì vậy, liên minh Nhật – Mỹ đóng vai trò quan trọng trong khu vực này. Ngoài ra, Australia cũng đang giao tăng khả năng chống tàu ngầm của mình.
Vì vậy, hợp tác giữa ba nước trong lĩnh vực này là rất quan trọng. Ngoài ra, Philippine nằm trong số các quần đảo đầu tiên mà Trung Quốc phải đi qua khi tiến ra Thái Bình Dương nên Nhật Bản, Mỹ, Australia có thể hợp tác với Philippine để gia tăng khả năng chống tàu ngầm cho nước này và một khi có được sự hợp tác này thì chúng ta có thể hạn chế được khả năng hạt nhân của Trung Quốc trong khu vực.
