Khu tái định cư buôn Chao được xây dựng nhằm bố trí chỗ ở cho 69 hộ dân là đồng bào dân tộc thiểu số Ê Đê ở buôn Bầu, xã Ea Bá, vì khi lòng hồ thủy điện tích nước, toàn bộ khu vực này bị ngập.
Trước khi xây dựng khu tái định cư này, UBND huyện Sông Hinh tổ chức lấy ý kiến bà con buôn Bầu, nhưng hầu hết người dân không đồng ý. Lý do được người dân đưa ra là khu tái định cư buôn Chao nằm cách xa nơi ở cũ gần 10km, đi lại khó khăn, không có đất canh tác. Đồng thời kiến nghị nên xây dựng khu tái định cư khác gần nơi ở cũ hơn, vì khi lòng hồ thủy điện Sông Ba Hạ tích nước vẫn còn đất để canh tác.
Tuy nhiên, sau đó huyện Sông Hinh vẫn quyết định xây dựng khu tái định cư buôn Chao. Đến năm 2007, công trình này cơ bản hoàn chỉnh kết cấu hạ tầng gồm lưới điện hạ áp, rải đá dăm 2.550m đường nội bộ, xây 3 phòng học cấp 1 và mẫu giáo, 1 nhà văn hóa, 25 giếng nước. Sau đó, đến tháng 7-2007, huyện Sông Hinh tiến hành di dời dân, nhưng chỉ có 13 hộ đến định cư và chỉ một thời gian ngắn, họ lại quay trở về buôn cũ.
Trước khi xây dựng khu tái định cư này, UBND huyện Sông Hinh tổ chức lấy ý kiến bà con buôn Bầu, nhưng hầu hết người dân không đồng ý. Lý do được người dân đưa ra là khu tái định cư buôn Chao nằm cách xa nơi ở cũ gần 10km, đi lại khó khăn, không có đất canh tác. Đồng thời kiến nghị nên xây dựng khu tái định cư khác gần nơi ở cũ hơn, vì khi lòng hồ thủy điện Sông Ba Hạ tích nước vẫn còn đất để canh tác.
Tuy nhiên, sau đó huyện Sông Hinh vẫn quyết định xây dựng khu tái định cư buôn Chao. Đến năm 2007, công trình này cơ bản hoàn chỉnh kết cấu hạ tầng gồm lưới điện hạ áp, rải đá dăm 2.550m đường nội bộ, xây 3 phòng học cấp 1 và mẫu giáo, 1 nhà văn hóa, 25 giếng nước. Sau đó, đến tháng 7-2007, huyện Sông Hinh tiến hành di dời dân, nhưng chỉ có 13 hộ đến định cư và chỉ một thời gian ngắn, họ lại quay trở về buôn cũ.
Nhà văn hóa bị xuống cấp, hư hỏng
Đến năm 2008, thấy Khu tái định cư buôn Chao không hiệu quả, huyện Sông Hinh đã quy hoạch Khu dân cư buôn Bầu mới rộng gần 11ha và đầu tư hơn 5,4 tỉ đồng xây dựng hệ thống hạ tầng tương đối hoàn chỉnh. Buôn Bầu mới cách buôn Bầu cũ khoảng 1km, có lợi thế gần đường giao thông và thị trấn Hai Riêng nên người dân đều đồng tình di dời đến nơi ở mới. Tại đây, mỗi hộ dân được cấp 1.000m2 đất thổ cư, bà con trong buôn tiếp tục canh tác khoảng 200ha đất sản xuất gần lòng hồ thủy điện và chăn nuôi bò thuộc buôn Bầu cũ.
Mặc dù đã được đầu tư hàng chục tỉ đồng nhưng hiện tại khu tái định cư buôn Chao chỉ có 8 hộ sinh sống, trong đó chỉ có hộ ông Ma Ách ở buôn Bầu cũ bám trụ. Các hộ còn lại ở các xã khác trong huyện lên lập nghiệp, nhưng đời sống quá khó khăn vì nguồn thu nhập chính chỉ dựa vào vài sào đất rẫy trồng sắn, còn nhà ở là những túp lều, chòi, vách được làm tạm bợ bằng cây rừng. Hiện, gần như toàn bộ mặt bằng khu tái định cư buôn Chao cỏ mọc um tùm, núi bao quanh, chỉ có một con đường về trung tâm xã. Trong khi đó, các công trình phúc lợi bị xuống cấp, hư hỏng nặng, bà con dùng làm nơi nhốt bò; còn các giếng nước có độ sâu khoảng 12m gần như bị bỏ hoang.
Phòng học thành chuồng nhốt bò của người dân
Ông Ma Ách, người tiên phong lên buôn Chao định cư cho biết: “Cả nhà tôi lên đây định cư, chỉ mang theo 5 bao lúa, 9 con bò thả trong khu tái định cư, không dám thả rong vì đất rừng, rẫy xung quanh đều của bà con buôn Chao. Gia đình chỉ trồng sắn quanh nhà để có cái ăn, cuộc sống hiện còn quá khổ”. Ông Ma Ách cho biết thêm, ở buôn Bầu cũ, gia đình ông có đến 2,6ha lúa rẫy và 2,3 sào lúa nước.
Phó chủ tịch UBND xã Ea Bá, ông Ksor Y Tôn, cũng là một trong số 13 hộ đầu tiên tới lập nghiệp ở buôn Chao cho biết: “Trong chiến tranh, bà con ở buôn Bầu đã từng sống ở khu vực tái định cư buôn Chao bây giờ nên biết rất rõ đây là vùng đất khó sinh sống, lại nằm cách xa trung tâm xã và huyện, mùa mưa thì bị chia cắt hoàn toàn không đi lại được. Vì vậy, sau giải phóng bà con di dời về buôn Bầu cũ lập nghiệp có đời sống ổn định, hộ nào cũng canh tác được vài héc ta đất. Nông sản làm ra đủ ăn, thậm chí nhiều hộ còn thừa để tích lũy. Nếu dời lên buôn Chao thì không có đất sản xuất, cuộc sống sẽ rất khó khăn. Đó là chưa kể việc di dời từ buôn Bầu cũ lên buôn Chao phải đi qua 3 buôn trong xã là điều bà con dân tộc rất “kỵ”. Cho nên chỉ sau một thời gian ngắn bà con quay về hết”.
Phó chủ tịch UBND xã Ea Bá, ông Ksor Y Tôn, cũng là một trong số 13 hộ đầu tiên tới lập nghiệp ở buôn Chao cho biết: “Trong chiến tranh, bà con ở buôn Bầu đã từng sống ở khu vực tái định cư buôn Chao bây giờ nên biết rất rõ đây là vùng đất khó sinh sống, lại nằm cách xa trung tâm xã và huyện, mùa mưa thì bị chia cắt hoàn toàn không đi lại được. Vì vậy, sau giải phóng bà con di dời về buôn Bầu cũ lập nghiệp có đời sống ổn định, hộ nào cũng canh tác được vài héc ta đất. Nông sản làm ra đủ ăn, thậm chí nhiều hộ còn thừa để tích lũy. Nếu dời lên buôn Chao thì không có đất sản xuất, cuộc sống sẽ rất khó khăn. Đó là chưa kể việc di dời từ buôn Bầu cũ lên buôn Chao phải đi qua 3 buôn trong xã là điều bà con dân tộc rất “kỵ”. Cho nên chỉ sau một thời gian ngắn bà con quay về hết”.
